با سلام.

به سایت خانه و خاطره خوش آمدید.

آسوریان

آشور بنی پال از بزرگترین شاهان آشور (از 669 تا 629 قبل از میلاد)

آسوریان شمسی اداد (از 1813 تا 1781 قبل از میلاد)

آسوریان، یکی از گروههای قومی ساکن در ایران و برخی کشورهای دیگر که هویت، فرهنگ و تاریخ مختص به خود دارند. جمعیت آسوریان جهان را بین 000‘300 تا حدود یک میلیون نفر تخمین زدهاند(طبق آمارهای جدید جمعیت آسوریان حدود 3377000 نفر تخمین زده میشود/منبع؛ aina.org) که در ایران، عراق، ترکیه، سوریه، اردن، لبنان، ایالات متحده آمریکا، اتحاد جماهیر شوروی و برخی از کشورهای اروپایی زندگی میکنند (دایرهالمعارف بزرگ شوروی؛ آمریکانا، ذیل نستوری گری ؛ کلارک، 141). آسوریان ایران تا پیش از انقلاب بین 000‘70 تا 000‘90 نفر (شاید 000‘75 نفر، دایرهالمعارف بزرگ شوروی، ذیل ایران) بودهاند.

آسوریان ایران بیشتر ساکن تهران و ارومیهاند و در اهواز، باختران، همدان، قزوین، اصفهان، تبریز، و سلماس نیز زندگی میکنند. بجز ایران، مناطق کوهستانی کردستان عراق و ترکیه هم از مراکز تجمّع سنتی و مهم آسوریان است (تسرتلی، 16, 17). با اینهمه، پاتریارک(یا پاتریارخ) یا اسقف اعظم آسوریان مقیم ایالات متحدة آمریکاست (واترفیلد، 79، مایر. ذیل کلیسای آسوری ).

آسوریان سریانی زبان از نژاد سامی

شواهد زبانشناسی و مردمشناسی طبیعی یا زیستی ثابت میکند که آسوریان، مسیحیان سریانیزبان و از خانواده سامیاند و با اینکه اختلاط با مردمان دیگر، تغییراتی در ساختمان جسمانی ایشان به وجود آورده، اما گروههای اصیلتر، شکل و خصوصیات سامی خود را حفظ کردهاند (فیلد، 59). اینان از دیرباز به اعتقاد نستوری (نکـ نسطوریه) پایبند بودهاند، لیکن در میان آنان آسوریان یعقوبی مونوفیزیت (نکـ یعقوبیه) و گروهی وابسته به کلیسای کاتولیک رم ـ که خویشتن را کلدانی (نکـ کلدانیان) میخوانند ـ و اندکی ارتودُکس یونانی و پروتستانت انجیلی نیز یافت میشود. به علاوه، در حوالی سلماس آسوریانی زندگی میکنند که یهودیاند و به لهجة خاص خود، آرامی یهودی سخن میگویند (تسرتلی، 17, 23)، اما اینان همگی سابقة تاریخی مشترک دارند و اختلافات اعتقادیشان بعداً بروز کرده است (بجز آسوریان یهودی، که اطلاع درستی از سابقة تاریخی آنان در دسترس نیست).

مارونیان لبنان از مسیحیان سریانی زبان

کلیسای نستوری سریانیزبان در سرزمینهای شرقی ایران فعالیتهای تبلیغاتی گستردهای داشت و دامنة کارش به چین و هند نیز رسیده بود، چنانکه در برخی از نواحی جنوبی هند، چون مالابار و نیز در بخشهایی از چین و آسیای مرکزی، گروههای بسیاری بدان گرویدند (هیستینگز، ذیل مسیحیان سریانی ؛ دایره المعارف بزرگ شوروی؛ آمریکانا، ذیل نستوری گری). از سوی دیگر مارونیان لبنان نیز از مسیحیان سریانی شمرده میشوند و وجه مشترک همة این گروهها قبول زبانسریانی به عنوان زبان دینی است، هرچند که تکلم هر گروه به زبان محلی خویش است (هیستینگز، ذیل مسیحیان سریانی)، ولی آسوریانِ موضوع این مقاله ظاهراً بقایای سریانی زبانان مسیحی شده در اعصار گذشتهاند.

آسوریان از نسل آشوریان کهن

آسوریان خود را از نسل آشوریان کهن، یعنی مردم کشوری که در 612 قبل از میلاد به دست مادها و متحدین آنان(بابل) مضمحل شد، میدانند، اما بر سر این سخن گفتگوهای بسیار است. آشوریان باستانی، قوم و کشور خود را آشّور مینامیدند، اما آسوریان خود را سورایی، اسّورایی و اثورایی مینامند، که نام اخیر بیشتر به آسوریان کوهستاننشین اطلاق میشود (دایرهالمعارف بزرگ شوروی؛ تسرتلی، 16). واژة سورایی (به معنی سریانی = سوریه یی نکـ پانوسی، 90) را شاید بتوان اختصار اسّورایی (آشوری) دانست. ولی درستی این فرض مسلم نیست (همو، 91)، چنانکه گروهی برآنند که نام آسوری برای این قوم سریانیزبان عنوان جعلی است و به قول فیلیپ حتّی، مبلغین آنگلیکن این نام را رواج دادند، و در آن زمان مورد پذیرش رهبران قوم نیز قرار گرفت (حتّی، 519). لیکن باید توجه داشت که نام آشور پس از سقوط امپراتوری آشور ادامه داشته است. در سنگ نبشتههای هخامنشیان اثورا (آشور) نام یکی از ایالات آن امپراتوری است (کنت، 166)؛ در 116م، تراژن امپراتور روم ادیابنه، یا ادیابن (واقع در شمال بینالنهرین و حوالی زاب بزرگ) را تسخیر کرد و آن را با نام «آشور» ولایتی از روم گردانید (اولیری، 17؛ دوبواز، 207). این سرزمین که در اعصار گذشته قسمتی از امپرانوری آشور بود، بعداً باز به ایران ملحق گردید، در حالی که نینوا متعلق به آن محسوب میشد (همو، 164). آمیانوس که در دوره ساسانیان میزیست آشور را یکی از مسیحیانی بودهاند و تاتیان میگوید که او خود در «سرزمین آشوریان» به دنیا آمده است (هیستینگز، ذیل مسیحیان سریانی).

کاتولیکوس یا جاثلیق ارمنستان

بنا بر یک سند ارمنی، کریستاپور اول، کاتولیکوس یا جاثلیق ارمنستان (میان سالهای 475 تا 480 میلادی) نامهیی به مناطق آشوری مینویسد و آنان را از اختلاط با نستوریان برحذر میدارد (الیسائوس، مقدمه، 16, 17). باتوجه به نکات بالا عنوان آسوری برای این مردم به کلی بیاساس و خالی از سابقة تاریخی نمینماید، و شاید قومی که در این کوهستانها از دیرباز میزیستهاند نام خود را به رغم تغییر زبان، همچنان حفظ کرده باشند.

اما از سوی دیگر، زبان آسوریان امروزی دنبالة زبان آشوریان باستان نیست، بلکه آنها خویشاوندی دوری با آن دارد. زبان آسوریان (سریانی) همچون زبان آشوریان از خانواده بزرگ زبان های سامی (آمریکانا، ذیل زبان های سامی ) یا حامی ـ سامی است (دایرهالمعارف بزرگ شوروی). زبان آشوری باستانی، یا زبانی است مستقل و یا لهجهیی است از زبان بابلی باستان، و به هر حال از گروه شرقی زبان های سامی شمرده میشود، ولی منشأ زبان سریانی از شاخة، شمالی این خانواده است (آمریکانا، ذیل زبانهای سامی).

زبان آسوریان امروزی که به آرامی تلمود بابلی و به زبان مندایی نزدیک است به نامهای آرامی جدید و سریانی جدید نیز خوانده میشود. کسانی را که به این زبان سخن میگویند سریانیان و آسوریان مینامند و تنها بعضی، آنان را «آرامیان» نامیده (تسرتلی، 16) و یا از بقایای آرامیان شمردهاند (دایرهالمعارف بزرگ شوروی، ذیل آرامیان ).

آرامیان از مردم سامی در شبه جزیره عربستان/ اوایل هزاره 2 قبل از میلاد

آرامیان مردمی از خانوادة سامیان بودند که تا اوایل هزاره 2 قبل از میلاد در شبه جزیرة عربستان سکونت داشتند، لیکن در ربع آخر این هزاره یا حتی پیش از آن به سوی شمال، به بینالنهرین، سوریه و آشور مهاجرت کردند (آمریکانا، ذیل زبان های آرامی ؛ دایرهالمعارف بزرگ شوروی، ذیل آرامی ؛ جودائیکا، ذیل آرام، آرامیان).

الفبای آسوری

زبان آرامی در سوریه/ قرن 11 قبل از میلاد

زبان آرامی در پایان قرن 11 ق م، زبان مردمی بود که در سوریة کنونی اقامت گزیدند (آمریکانا، ذیل زبانهای آرامی) و در آغاز هزارة اول قبل از میلاد، آرامیان دولت مستقل خود را در سوریه بنا نهادند (جودائیکا، ذیل آرام، آرامیان). اما پس از سقوط این دولت (732 قبل از میلاد) زبان آرامی زبان بینالمللی سراسر منطقه گردید (آمریکانا، ذیل زبانهای آرامی).

این زبان نخست در امپراتوری آشور جنبة بینالمللی یافت (جودائیکا، ذیل آرامی) و سپس در شاهنشاهی هخامنشی (آمریکانا، ذیل زبانهای جهان ؛ جودائیکا، ذیل پارس ؛ دایرهالمعارف بزرگ شوروی، ذیل آرامی؛ کریستنسن، 66؛ پانوسی، 88) نیز رایج شد. زبان آرامی در نتیجة قبول عام، زبان رایج در آسیای صغیر، سوریه و بینالنهرین گسترش یافت، چنانکه کلدانیان، آشوریان، مردم فلسطین و اسرائیلیان فیالواقع آرامی زبان شده بودند (پانوسی، 88، 89). پس تنها تکلم به زبان آرامی نمیتواند تعیینکنندة ریشة قومی این مردم باشد و اثبات آرامی بودن آنان احتیاج به شواهد بیشتر دارد.

چنین به نظر میرسد که مردم آرامی زبان، پس از قبول مسیحیت، برای تمایز خود از آرامیان غیرمسیحی نام سریانی را برای خویش برگزیدند (آمریکانا، ذیل ادبیات و زبانهای سریانی ، زبانهای سامی؛ صفا، 11؛ حتّی، 171). اما سریانی لفظی یونانی بود که یونانیان به مردم بخش غربی امپراتوری کهن آشوری اطلاق میکردند (آمریکانا، ذیل زبانهای سامی) و از این روی در ترجمة کتاب عهد عتیق به زبان یونانی، آرام عبری به سوریا ترجمه شد (هیستینگز، ذیل سریانیان ).

صلیب و پرچم ملی آسوریان

زبان سریانی زبان دینی کلیسا در غرب آسیا

کلیسای آسوریان نستوری ، «کلیسای شرق سریانی» یا «کلیسای شرق آسوری»

پس از آنکه مسیحیت در آسیای غربی منتشر شد، زبان سریانی به عنوان زبان دینی در کلیساها و مدارس این سرزمین ها رواج یافت. سپس با گسترش این دین به ایران، اقوام مختلف آن، و از جمله آسوریان، با قبول دین مشترک و زبان رسمی آن به یکدیگر نزدیک شده، حتی بسیاری از آنان در هم آمیختند و فرهنگ و ادبیّاتی که در مدارس بزرگ و مراکز علمی آنان (چون رُها، نصیبین و جندیشاپور) به این زبان پدید آمد و واسطة نقل علوم و معارف یونانی به این سوی جهان (ایران و سپس سرزمینهای اسلامی) شد نیز کلاً ساخته و پرداختة کسانی بود از مردمان گوناگون این منطقه که دین مسیحی و زبان وابسته به آن (سریانی) را پذیرفته بودند. در زمرة این مسیحیان، آسوریان، نستوری مذهب بودند که به انفصال میان جنبة بشری و الهی عیسی مسیح(ع) اعتقاد داشتند. بدینسان، آنان نیز تابع کلیسا بودند، کلیسایی که از کلیساهای کاتولیک و ارتودُکس جدا شد و با نام «کلیسای شرق سریانی» (بعداً «کلیسای شرق آسوری») در سرزمین های شرقی گسترش و نفوذ فراوان یافت.

دوران اسلامی

در دوران اسلامی، کلیسای مشرق و پیروان آن فراز و نشیبهای بسیار به خود دیدند، گاهی در آسایش بودند و زمانی آسیب ها و سختی های فراوان تحمل کردند (متز، 1/47-74)، ولی به هر حال در قرن 7 قمری/13 میلادی این کلیسا 25 مطران نشین و 75 اسقف نشین در آسیا داشت (آمریکانا، ذیل نستوری گری).

دوران مغول

حملة مغول برای مسیحیان نیز بلایی بزرگ بود؛ با سقوط بغداد، کاتولیکوس یا پاتریارک کلیسای نستوری، از بغداد (مقر پاتریارک نستوریان تا آن زمان) آواره شد، سازمان کلیسا درهم ریخت و ادامة زندگی مسیحیان با دشواری بسیار روبهرو گشت. گرچه در زمان هولاکو، و آباقاخان، مسیحیان موقعیت ممتازی به دست آوردند، لیکن این وضع دوامی نیافت و کاتولیکوس مجبور شد که مرکز خود را به اُشنویه در جنوب شهر ارومیه منتقل کند (واترفیلد، 49, 50؛ دهقانی تفتی، 86).

دوران تیمورلنگ

حملات تیمور ضربهای سنگین بر کلیسای شرق وارد کرد و در نتیجة قتلعامهای مسیحیان در این دوران، مسیحیت از سرزمینهایی که در آن رواج گرفته بود تقریباً محو شد و گروههای اندکی که جان به در برده بودند به کوهستانهای غرب دریاچة ارومیه، کردستان ایران و عراق و ترکیه پناه بردند. اغلب محققین بر این نظرند که مسیحیان آسوری امروز بازماندگان این گروهها هستند (واترفیلد، 54, 78؛ میلر، 324؛ آمریکانا، ذیل نستوری گری؛ هیستینگز، ذیل مسیحیان سریانی)، لیکن این قول اساس استواری ندارد.

میدانیم که در زمان حملة مغول، بسیاری از ایرانیان مسیحی حتی از خواندن کتاب مقدس خویش به زبان سریانی عاجز و نیازمند به ترجمة آن به زبان فارسی شده بودند (دیاتسرون، مقدمه، 3، 4)؛ اگر آسوریان کنونی فرزندان و بازماندگان همان کسانی باشند که از نواحی مختلف ایران به غرب دریاچة ارومیه و کوهستان های کردستان مهاجرت کردند، چگونه زبان مادری خود ـ فارسی ـ را فراموش کردند و یکباره سریانی زبان شدند؟ و اصولاً این تغییر زبان برای چه بوده؟ منطقیتر آن است که گفته شود آسوریان سریانی زبان از زمانهای پیش در نواحی کوهستانی ادیابن سکونت داشته، و به سبب شرایط مساعد محیط، دین و زبان خود را تا این زمان حفظ کردهاند، و در سده 8 و 9 قمری/14 و 15 میلادی گروههایی از همکیشان ایرانی خود را که به آنان پناه برده بودند در میان خود پذیرفتند، و این پناهندگان به تدریج در محیط جدید و در اکثریت سریانی زبان جذب شدند.

آگاهی ما از احوال آسوریان تا زمانی که مبلغین مسیحی اروپایی به این منطقه آمده و درباره این مردم گزارشهایی دادند، هم چنان اندک است. یکی از این گزارشها نشان میدهد که در 1063 قمری/1653 میلادی، 000‘40 خانواده آسوری در اطراف دریاچة ارومیه میزیسته و از لحاظ معیشت بسیار فقیر بودهاند (واتر فیلد، 71).

جدایی بین آسوریان نستوری ( 1551 میلادی/ 958 قمری)

نزدیک به یک قرن پیش از آن، یعنی در 958 قمری/1551 میلادی، بین آسوریان کشمکشی پیش آمد و گروهی تعیین پاتریارک جدید از نسب پاتریارک قبلی را نپذیرفته، خود پاتریارکی به نام یوحنا سولاکا برگزیده بودند. وی برای گرفتن تأیید به رم رفت و به دست پاپ جولیوس سوم رسماً کاتولیک شد و امیدوار بود که با کلیسای خود که متحد کلیسای رم شده بود (960 قمری/1553 میلادی، مایر، ذیل کلیسای آسوری) بر نستوریان غلبه کند، ولی چنین نشد. کرسی یوحنا سولاکا در ارومیه قرار داشت و مقر گروه اول در موصل بود. 3 تن از جانشینان سولاکا روابط خود را با رم ادامه دادند، اما تماس ها تدریجاً ضعیف و سرانجام گسسته شد. آخرین اعتقادنامه توسط مار شیمون (شمعون) دوازدهم در 1081ق/1670م به رم فرستاده شد.

از سوی دیگر کلیسای اصلی موصل در 1091 قمری/1680 میلادی به رم متوجه شد و به دست پاپ اینوسنت یازدهم به کیش کاتولیک درآمد، لیکن به زودی یعنی در اوایل قرن 18 این کلیسا نیز همچون کلیسای ارومیه از رم فاصله گرفت و هر دو به موضع مستقل سابق خود برگشتند. در این احوال مَطْران دیاربکر به کلیسای رم پیوست و به عنوان پاتریارک کلدانیان ـ در اتحاد رم ـ منصوب گشت. در 1242 قمری/1826 میلادی، کلیسای موصل بار دیگر با رم متحد شد، و از آن پس این شهر مقر کلدانیان گردید، ولی پاترایرک ارومیه به مذهب نستوری خود باقی ماند و تنها وارث کلیسای شرق موسوم به «کلیسای شرق آسوری» شد (واترفیلد، 78؛ آمریکانا، ذیل نستوری گری؛ الدر؛ 13، پانوسی، 106، هیستینگز، ذیل مسیحیان سریانی). اکنون کلیسای شرق آسوری وابسته به «شورای عالی کلیساهای جهان» است (مایر، ذیل کلیسای آسوری).

کلیسای انجیلی پروتستانت آسوریان

چنانکه گفته شد در نیمة قرن 11 قمری/17 میلادی، 000‘40 خانواده یا به تقریب 000‘200 نفر آسوری اطراف دریاچة ارومیه ساکن بودند، ولی در 1247 قمری/1831 میلادی این شمار به 000‘125 تن رسید، زیرا بیماری وبا نزدیک به نیمی از جمعیت آنان را از میان برده بود. در 1263 قمری/1847 میلادی نیز، باز وبا در میان آسوریان شیوع یافت و جمع کثیری از آنان را نابود کرد. آسوریان از هیچ جا کمکی دریافت نمیکردند و تنها از طرف مؤسسات مسیحی اروپایی اندکی دارو به آنان میرسید و مبلغان مسیحی تا اندازهای که میتوانستند به درمان بیماران میپرداختند (واترفیلد، 102, 110). یکی از این مبلغین دکتر پرکینز آمریکایی بود که در 1261 قمری/1845 میلادی، به دعوت آسوریان به ارومیه آمد. بر اثر تلاشهای او و هیأت همراهش مدرسههایی برای پسران و دختران آسوری تأسیس شد، و با ماشین چاپی که از انگلستان وارد کرده بودند، کتاب مقدس را به زبان آسوری به چاپ رساندند. این گروه خدمات دیگری هم کردند، اما در عین حال، به سبب تبلیغات آنان، باز گروه دیگری از آسوریان از کلیسای اصلی خود جدا شدند و کلیسای انجیلی پروتستانت را تشکیل دادند (الدر، 107، 108).

زبان آسوری معاصر، یا بهتر بگوییم لهجة رسمی آن که در کتاب ها به کار میرود، گویش مردم اطراف دریاچة ارومیه است. قبول آن هم به عنوان لهجة رسمی پس از 1256 قمری/1840 میلادی شروع شد که هیأت های تبلیغی مسیحی در این منطقه به فعالیتهای فرهنگی پرداختند و چند مدرسه و یک چاپخانه در آنجا تأسیس کردند. از آن پس خط سریانی نستوری که تنها برای مقاصد دینی به کار میرفت کاربرد عمومی یافت (تسرتلی، 18)، اما اختلاف فرقهای و بُعد مسافت میان دو گروه نستوری و یعقوبی موجب تثبیت 2 نوع خط در میان آنان شد: نستوریان شرقی خط خاص خود و یعقوبیان سوریه خط مخصوص به خویش را اختیار کردند (همو، 24٩. در زبان آسوری کنونی، زبان معمول در کلیسا با زبان محاورهای تفاوت دارد، و در زبان محاوره به سبب ارتباطهای اجتماعی واژههای کرُدی، عربی و ترُکی راه یافته است (فیلد، 59؛ تسرتلی، 93؛ واترفیلد، 105).

جنگهای آسوریان کوهستان با قبایل کرُد/ 1841 و 1847 و 1896 و 1908 میلادی/ 1257 و 1263 و 1314 و 1326 قمری

آسوریان کوهستان با قبایل کرُد همسایه بودند و چون داعیة استقلال داشتند، بیشتر اوقات با آنان در جنگ و ستیز بودند. مبلغین بیگانه از اوایل قرن 19 میلادی، درگیریهای میان کرُدان و آسوریان را گزارش کردهاند. کشاکشهایی که در 1257 قمری/1841 میلادی، روی داد به شکست آسوریان و بسیاری از آسوریان کشته شدند.

در 1263 قمری/1847 میلادی، باز میان آسوریان و کرُدان جنگ در گرفت و از حدود 000‘50 آسوری، نزدیک به 000‘10 تن به قتل رسیدند. سرانجام دولت عثمانی ضروری دید که کشمکشهای کرُدان و آسوریان را متوقف کند (1264 قمری/1848 میلادی)، لیکن کوشش عثمانیان سودی نداشت و مخاصمه ادامه یافت، چنانکه درگیریهای 1314 قمری/1896 میلادی و پس از آن در 1326 قمری/1908 میلادی، آسوریان بسیاری کشته و نابود شدند (واترفیلد، 106, 107, 110, 130).

گرفتاری آسوریان در اوان جنگ بینالملل اول شدت گرفت. سیاست دولت عثمانی همچون عاملی نیرومند در منطقه، بر ضد آنان به کار افتاد. آسوریان ساکن ترکیه که به خصوص پس از قتل عام ارمنیان به دست ترکان عثمانی(از 1915 تا 1923 میلادی) هیچ اعتمادی به آن دولت نداشتند، با روس های تزاری متحد شده و با عثمانیان به جنگ برخاستند.

آسوریان بهنگام جنگ جهانی اول در کنار روسیه بر علیه ترُکان عثمانی / کرُدان با ترُکان عثمانی

هنگامی که روس ها ارومیه را تصرف کردند (1333 قمری/1915 میلادی) و در خاک عثمانی پیش رفتند، آسوریان کرُدستان با امید فراوان به آنان پیوستند. از آن سو قبایل کرُد که از جانب عثمانی تقویت میشدند به آنان حمله آوردند. آسوریان پس از کوشش و پایداری بسیار مجبور به عقبنشینی شدند و دهها هزار تن از آنان سرزمین خود را رها کرده، به شهرهای خوی، سلماس و ارومیه روی آوردند (منشی امیر، 310، 311؛ سایکس، 616)، اما در این زمان غرب و شمال ایران عملاً میدان جنگ بود و آسوریان در پناه روس ها قرار گرفتند.

بعد از جنگ جهانی اول آسوریان با انگلیس/ تلفات آسوریان در محاصره ارومیه (1918 میلادی/ 1336 قمری)

مهاجرت آسوریان به اروپا و بعقوبه در بغداد

پس از انقلاب روسیه، ارتش تزاری از هم پاشیده شد، اما هنوز چند تن از افسران روسی به سازماندهی و تعلیم نیروهای آسوری ادامه میدادند (امیره، 88). آسوریان به ناچار تحت حمایت انگلستان قرار گرفتند، ولی توان مقاومت در برابر نیروهای متحد ترُک و کرُد را نداشتند، و در 1336 قمری/1918 میلادی در ارومیه محاصره شدند و حدود 000‘10 تا 000‘15 تن از آنان به قتل رسیدند، ولی سرانجام حدود 000‘70 نفرشان حلقة محاصره را شکسته از ارومیه به بیرون گریختند. عده ای از وبا و مصائب دیگر هلاک شدند، گروهی در شهرهای غربی سکونت گزیدند، و بیشترشان به دعوت انگلیسیان به بین النهرین رفتند و در اردوگاههایی که در بَعقوبَه، نزدیک بغداد برای آنان ساخته شده بود، اقامت یافتند. اما از حدود 000‘50 آسوری که در بعقوبه ساکن شدند، بیماری طاعون بیش از 000‘10 تن را هلاک کرد (کنان، 22 و 23؛ الدر، 180؛ رامسینی، 8، 9؛ امیره، 87، 108؛ سایکس، 692، 693).

دودستگی آسوریان در عراق (گروه «فرماندهی نظامی مارشال آقا پطرس» و «گروه رهبری مذهبی»)

پس از آن میان آسوریان ساکن در عراق دودستگی افتاد:

- گروهی دنبال فرماندهی نظامی، «مارشال آقاپطرس» را گرفتند

- و گروهی از رهبری مذهبی پیروی کردند.

دولتهای آشور از 1800 تا 627 قبل از میلاد (از شمسی اداد تا درگذشت آشور بنی پال)

خواست آسوریان بازگشت به سرزمین اجدادی و تشکیل دولت مستقل (از موصل تا کرُدستان ترُکیه و ارومیه)

جامعه ملل؛ منطق شمالی موصل مسکن آسوریان (1925 میلادی/ 1344 قمری)

آسوریان جنگجو با حمایت انگلستان برای تصرف کردستان عراق شروع به اقدام کردند و بعضی نواحی را به تصرف خود در آوردند، ولی به زودی واپس نشستند. خواست آشوریان در حقیقت بازگشت به سرزمینی که خود آن را سرزمین اجدادی میخواندند و تشکیل دولتی مستقل در آنجا بود. پطرس با حمایت انگلیسیان در کنفرانس لوزان شرکت کرد و خواستار تشکیل کشور مستقلی شد که از حدود موصل تا کردستان ترکیه در شمال و ارومیه در مشرق را در بر میگرفت. پطرس از کنفرانس لوزان دست خالی برگشت، ولی جامعه ملل در 1344 قمری/1925 میلادی قبول کرد که منطقة شمالی موصل مسکن آسوریان باشد و در آنجا خودمختاری داشته باشند.

استقلال عراق (1930 میلادی/ 1349 قمری) / جدایی انگلیس از آسوریان

سرکوب آسوریان در عراق (1933 میلادی/ 1352 قمری)

آسوریان برای تصرف این سرزمین به نبرد برخاستند که البته بینتیجه ماند (بهار، 279؛ رامسینی، 13، 16-25؛ مایر، ذیل کلیسای آسوری). در 1349 قمری/1930 میلادی انگلستان استقلال عراق را پذیرفت و از آن پس کار بر آسوریان بسیار سخت شد. انگلیسیان حمایت آسوریها را رها کردند و دولت مرکزی عراق به سرکوب آنان پرداخت. یکبار در روستای سمیل چند هزار تن از مردم بیدفاع و زنان و کودکان آسوری قتل عام شدند (15 ربیعالثانی 1352 قمری/7 اوت 1933 میلادی) و پس از آن 65 روستا از 95 روستای آسورینشین غارت، ویران و به آتش کشیده شد (رامسینی 25-45؛ امیره، 128، 129).

بازگشت آسوریان به غرب دریاچه ارومیه ایران

آنگاه باز آسوریان، بلاکشیده و درهم شکسته، به ایران و به مساکن قدیم خود در غرب دریاچة ارومیه کوچ کردند. البته گروهی از آنان نیز به انگلستان و آمریکا مهاجرت کردند، ولی هستة مرکزی آسوریان، هنوز در ایران قرار دارد.

اکنون آسوریان در ایران، در امنیت و آسودگی زندگی میکنند و همراه با سایر هممیهنان خویش به کار و کوشش مشغولند. جمهوری اسلامی ایران حقوق قومی آنان را محفوظ داشته و در مجلس شورای اسلامی نمایندهای خاص خود دارند.

مآخذ:

آمریکانا؛ الدر، جان، تاریخ کلیسای مسیح از 1600 تا 1970م، ترجمة و. سیمونیان، تهران، نور جهان، 1349ش؛ امیره، منشی س.، حقوق پایمال شدة آسوریها بدست دولت بریتانیا، تهران، اشتار، 1362ش؛ اولیری، دلیسی، انتقال علوم یونانی به عالم اسلامی، ترجمة احمد آرام، دانشگاه تهران، 1342ش؛ بهار، محمدتقی، تاریخ مختصر احزاب سیاسی، ج 1، تهران، جیبی، 1357ش؛ پانوسی، استفان، «فرهنگ و علوم از پایان هخامنشی ا پایان اشکانی» و «گرایشهای فرهنگی و علمی و مذهبی در دورة ساسانیان»، جامعة نوین، شمـ 7 (زمستان 1354ش)، صص 77-118؛ جودائیکا؛ دایرهالمعارف بزرگ شوروی؛ دوبواز، نیلسون، تاریخ سیاسی پارت، ترجمة علیاصغر حکمت، تهران، ابنسینا، 1342ش؛ دهقانی تفتی، ح. ب.، علل انحطاط مسیحیت در مشرق زمین، تهران، نور جهان؛ دیانسرون (ترجمة فارسی)، انتشارات نور جهان؛ رامسینی، بانی پال، قتل عام آشوریان، تهران، ایلونا، 1361ش؛ سایکس، سرپرسی، تاریخ ایران، ترجمة محمدتقی فخر داعی گیلانی، ج 2، تهران، دنیای کتاب، 1363ش؛ صفا، ذبیحظالله، تاریخ علوم عقلی، تهران، امیرکبیر، 1356ش؛ فیلد، هنری، مردمشناسی ایران، ترجمة عبدالله فریار، تهران، ابنسینا، 1343ش؛ کریستن سن، آرتور، ایران در زمان اسانیان، ترجمه غلامرضا رشید یاسمی، تهران، ابنسینا، 1345ش؛ کنان، درک و دیوید ادامس، مرد و کردستان، ترجمة جواد هاتفی، تهران، عطایی، 1348ش؛ مایر؛ متز، ادام، تمدن اسلامی در قرن چهارم هجری، ترجمة علیرضا ذکاوتی قراگزلو، تهران، امیرکبیر، 1362ش؛ منشی امیر، رابی، تاریخ آشور، تهران، ایلونا، 1360ش؛ میلر، و. م، تاریخ کلیسای قدیم، ترجمة علی نخستین و عباس آرینپور، 1931م؛ هیستینگز، نیز:

Clarke, J. I., Populations of the Middle East and North, Africa, University of London, 1972; Elisaeus, The History of Vartan and of the Battle of the Armenians, trans, by: C. F. Neumann, London, 1930; Hitti, Philip, The History of Syria, London, Macmillan, 1957; Kent, Ronald, G. Old Persian, New Haven, 1961; Tsereteli, K. G., The Modem Assyrian Language, Moscow, 1978; Waterfield, Robin E., Christians in Persia, London, 1973.

منابع:

- نوشته ای از مسعود جلالیمقدم از سایت "کتابخانه دیجیتال".

- سایت " allempires.com ".

- سایت "assyrianfoundation.org" یا (Assyrian Foundation of America).

(پژوهش، گردآوری، تدوین و پیرایش از سروش آذرت)

...... ......... ............ ............... .................. ......................

با تشکر از مسعود جلالی مقدم و سایت "کتابخانه دیجیتال"/ سایت خانه و خاطره/ سروش آذرت/ 3 شهریور 1391 خورشیدی/ 24 جولای 2012 میلادی/