با
سلام.
به
سایت خانه و
خاطره خوش آمدید.
امام
زمان ؛ جانشینان
امام زمان
زیارتگاه
امام یازدهم شیعیان
حسن عسکری
(پدر امام
دوازدهم شیعیان)
نائب
خاص ؛ جانشینان
امام زمان ؛
در دوران غیبت
صغرا
به
اعتقاد شیعیان
پس از آن که
حجت پسر حسن
(حجت پسر مهدی
عسکری، امام یازدهم
شیعیان) در
سال 260 هجری قمری،
در هنگام مرگ
پدرش از نظرها
پنهان شد، غیبتی
که به غیبت
صغری معروف
گردید، تا نیمه
شعبان سال 329
هجری قمری،
چهار نفر را
به ترتیب زیر،
از جانب وی تعیین
و واسطه او و
مردم شدند:
1- ابو
عمرو عثمان بن
سعید عَمری
2-
ابو جعفر محمد
بن عثمان بن
سعید
3-
ابوالقاسم حسین
بن روح نوبختی
4-
ابوالحسن علی
بن محمد سمری
نوّاب
چهار گانه
تنها
امام میتواند
نایب امام
باشد
این
چهار نفر در
اخبار مربوط
به حجت پسر
حسن (پسر مهدی
عسکری) به
«نوّاب اربعه»
(نوّاب چهار
گانه)
معروفند. برای
هر کدام از
آنها زیارتی
در «مفاتیح
الجنان» ذکر
شده است. باید
افزود که
اصطلاح نایب و
نوّاب را به
جای وکیل و سفیر
به صورت خطای
عمومی به کار
میبرند ؛ چه
آن که ظرفیت این
واژهها به
گونهای است
که نایب به
ضرورت باید در
اجرای مسؤولیت
و کارآیی
همسان کسی
باشد که
گمارده از سوی
اوست . و این در
فرهنگ دینی
تنها امام است
که میتواند
نایب امام دیگر
باشد نه کسان
دیگر.
1-
ابو عمرو،
عثمان بن سعید
اسدی عمری
نخستین
نائب امام
زمان/ اولین
باب (درب
امامت)
نخستین
نایب امام
زمان ، از یاران
و شاگردان
مورد وثوق
امام هادی و
امام حسن عسگری
بود. او از قبیله
بنی اسد بود و
چون در سامرا
زندگی میکرد
به او عسکری
هم میگفتند.
در محافل شیعه
به او «سمّان» و
«زیّات» (به معنی
روغن فروش) هم
میگفتند. به
خاطر اختفاء
امر نیابت و
استتار فعالیتهای
سیاسی، روغن فروشی
میکرد، و
اموال و نامهها
را با ظرف روغن
میان امام و شیعیان
جابهجا میکرد.
وی
همچنین به
خاطر ابراز نیابت
از طرف امام
دوازدهم خود
را باب (به
معنای درب
امامت) مینامید.
امام حسن عسکری
چون نام طولانی
او را شنید،
گفت: «کنیه ابن
عثمان و ابو
عمرو در یک
مرد جمع نمیشود».
و بنابراین
دستور داد که
کنیه او را که
ابو عمرو باشد
بر هم بزنند و
وی را «عمری»
نامیدند.روزی
احمد بن اسحاق
نزد امام هادی
(پدر امام یازدهم
حسن عسکری) رسید
و پرسید: «من
گاهی نزد شما
حاضرم و گاهی
در محضرتان نیستم
و غایب. در غیاب
شما سخن چه کسی
را بپذیرم و
فرمان ببرم؟»
امام گفت: «این
ابو عمرو
عثمان بن سعید
اسدی عمری،
فردی امین و
مورد اعتماد
من است.آنچه
به شما میگوید
از جانب من میگوید
و آنچه به شما
میرساند از
جانب من میرساند.»
و همین سوال
را از امام
حسن عسکری پرسید
و همان جواب
را گرفت. در جای
دیگر امام حسن
عسکری نزد 40 تن
از شیعیان گفتند:
«گواه باشید
که عثمان بن
سعید (سعید
اسدی عمری) وکیل
من است، و پسر
محمد نیز، وکیل
پسرم مهدی
خواهد بود.
غیبت
صغرا ( از 257 یا 260
تا 329 ه.ق)
بعد
از وفات امام
حسن عسکری/
عثمان بن سعید
اولین نائب
خاص امام مهدی
پس
از در گذشت
امام حسن عسکری،
احتمالا عثمان
بن سعید امام
حسن عسکری را
غسل داد و کفن
کرد و حنوط
نمود و به خاک
سپرد. در این
زمان که غیبت
صغرا هم آغاز
گردید، عثمان
بن سعید از سوی
امام مهدی بهعنوان
نخستین نایب
خاص وی منصوب
گشت و واسطه میان
امام و شیعیان
شد. درگذشت او
را میان سال 257
ه.ق یا 260
تا 267 هجری قمری
ذکر کردهاند.
هنگامی که وی
در گذشت، جسدش
را در جانب
غربی بغداد در
شارع المیدان،
که نزدیک
دروازه قبلی
قرار داشت، به
خاک سپردند و
قبر در خود
قبله مسجد
است.
2- ابو
جعفر، محمد بن
عثمان بن سعید
عمری
پسر
نائب اول و
جانشین نائب
اول/ حدودأ از 257 تا
305 ه.ق/ در دوران غیبت
صغرا
دومین
نایب از نواب
خاصه است که
بعد از مرگ
پدرش عثمان بن
سعید در سال 257
ه.ق. به نیابت
محمد پسر حسن
(مهدی امام
دوازدهم شیعیان
پسر حسن عسکری)
منصوب شد. وی این
«منصب» را به
مدت 48 سال و تا
زمان مرگ در
بغداد به سال 304 یا
305 ه.ق عهدهدار
بود. ابو جعفر
، محمدبن
عثمان ، همچون
پدرش، مورد
اعتماد و
مقرّب نزد
امام غایب
بود. از شیخ
طوسی نقل شده
است که وی نزد
امام
دوازدهم،
مقامی بزرگ
داشته است و شیعه
بر عدالت،
تقوا و امانت
او اتفاق نظر
داشتند. پدرش،
عثمان بن سعید،
هنگام ارتحال
درباره او چنین
بیان میکند:
«پس از من
فرزندم جانشین
و نایب امام
است». ابوعلی
احمد بن اسحاق
نقل میکند از
امام عسکری
پرسیدم:
«احکام دین را
از چه شخصی بگیرم
و گفته چه کسی
را بپذیرم؟»
آن امام در
پاسخ چنین
فرمود: «عثمان
بن سعید و
پسرش، هر دو
موثق هستند هر
چه آنها به تو برسانند،
از من میرسانند
و آنچه به تو
بگویند از
جانب من میگویند.
پس از آنها
بشنو و اطاعت
کن؛ زیرا آنها
موثق و امین
هستند». حضرت
بقیة الله، پس
از پدر محمد
بن عثمان، او
را برای نیابت
خاص برگزید و
در نامهای
درگذشت پدرش
را به او تسلیت
گفت. نایب دوم
امام زمان (عج)
کتابهایی در
فقه نگاشت که
مطالب آنها از
امام عسکری و
امام زمان (علیهماالسلام)
است. یکی از
آثار ایشان
«الاشربه» در
ابواب فقه
است. ام
کلثوم، دختر
عثمان بن سعید
میگوید: «این
کتاب به وصیت
پدرم به دست
ابوالقاسم ،
حسین بن روح
نوبختی (سومین
سفیر) رسید و پس
از آن بر طبق
وصیت وی به
دست چهارمین
نایب خاص رسید.
کتاب وی به
دست ما نرسیده
است و ممکن
است بر اثر
ناملایمات
روزگار از بین
رفته باشد.»
3-
ابوالقاسم،
حسین بن روح
نوبختی
سومین
نائب خاص امام
زمان در دوران
غیبت صغرا / از 305
تا 326 هجری قمری
حسین
بن ابی بحر را
مورّخان و
محدّثان گاهی
«نوبختی» زمانی
«روحی»، گاهی
«حسین بن روح
بن بنی نوبخت»
و بعضاً «قمی»
گفته اند.
همانگونه که
از نام وی هویداست،
ایرانیتبار
بوده است.
نوبختيان از
خاندانهاى
اصيل ايرانى
مسلمان شده
دوره منصور
عباسی و
پيوسته
همنشين و
همراه خلفای
عباسی بودند.
ایشان در اثر
قدرت سياسى،
توان اقتصادى
و شايستگىهاى
علمى، پايگاه
اجتماعى
مناسبى
داشتند كه با
تكيه بر آن،
در پيشبرد
تفكّر شيعى و
حمايت از
شيعيان نقش
اساسى بازی
كردند. در بعضی
از روایات
آمده که وی
اهل قم بوده
است، و گفته
اند در گفتگوی
فارسی به لهجهٔ
اهالی آبه (از
حومه قم) سلیس
و روان بود،
حال آنکه برخی
دیگر معتقدند
که ملقّب شدن
نوبختى به
«قمى» ، بخاطر
شدّت علاقه و
ارتباط وى با
قم و علماى آن
سامان بوده
است. نخستین
توقیعى (نوشته
و دست خطی) كه
راجع به حسین
بن روح از ناحیه
مقدسه صدور یافت،
در سال 305 هجری
قمری بود. در
آن توقیع آمده
است: «او از نزدیکان
مورد اعتماد
محمد بن عثمان
(دوّمین نایب
خاص) بود و
رابط بین
او و عثمان بن
سعید (پدرش و
نائب اول) و شیعیان
بود.» فقهای
بزرگ در آن
عصر با تمام
علم و فقاهت
از وی پیروی می
كردند. «علی بن
بابویه» (پدر شیخ
صدوق)، محدث
نامدار قم،
برای دیدار با
حسین بن روح
به بغداد رفت،
و پاسخ پرسشهایش
را از وی دریافت
كرد و به قم
بازگشت. روزی
محمّد بن
عثمان (دومین
نائب امام
زمان)، بزرگان
شیعه را گرد
آورد و گفت: «هر
گاه برای من
حادثهای پیش
آید و مرگم
فرا رسد وکالت
و نیابت از
امام زمان با
«ابوالقاسم بن
روح» خواهد
بود. من مأمور شدم
که او را به جای
خود معرّفی
کنم.»
ابوالقاسم،
حسین بن روح
نوبختی (سومین
نائب امام
زمان) در
دوران حکومت
«مقتدر عباسی»
به مدت 5 سال به
زندان افتاد و
در سال 317 ه.ق
آزاد شد.
4-
ابوالحسن، علی
بن محمد سَمَری
چهارمین
نایب خاص امام
زمان در دوران
غیبت صغری/ 326 تا
329 هجری قمری
(برای 3 سال)
در
اعتقادات شیعیان
دوازده امامی
ابوالحسن، علی
بن محمد سَمَری؛
چهارمین نایب
خاص امام زمان
در دوران غیبت
صغری است.
غیبت
کبرا بعد از
وفات نایب
چهارم
وی
پس از خود
نائبی معرفی
نکرد. از این
رو بنا به
اعتقادات
امامیه پس از
مرگ وی غیبت
کبری آغاز شده
است. شیخ سمری
از اصحاب امام
یازدهم شیعیان،
حسن عسکری
بوده است. وی
از خواص شیعه
در زمان خود
بود. حسین بن
روح نایب پیشین
از طرف امام
غائب وی را
برای مدت سه
سال به نیابت
خاصه منصوب
کرد. ابوالحسن،
علی بن محمد
سمری چند روز
پیش از مرگ
دستخطی (در
اصطلاح خاص شیعه
توقیع) منسوب
به محمد پسر
حسن (امام
دوازدهم پسر
حسن عسکری) به
شیعیان نشان
داد که در آن
برخلاف رسم نایبان
پیشین، جانشینی
تعیین نشده
بود. متن
دستخط
(امام زمان)
از قرار زیر
بود:
بسم
الله الرحمن
الرحیم
«ای علی بن محمد
سمری! خداوند در
سوگ فقدان تو پاداشی
بزرگ به
برادرانت عطا
کند. تو تا شش
روز دیگر از
دنیا خواهی
رفت. کارهایت را مرتب کن و
هیچ کس را به
جانشینی خود
مگمار. دروان غیبت کامل فرا رسیده است
و من جز با
اجازه خداوند
متعال ظهور
نخواهم کرد و
ظهور من پس از
گذشت مدتی طولانی و
قساوت دلها و پُر شدن زمین از
ستم خواهد
بود. افرادی
نزد شیعیان من
مدّعی مشاهده
من (ارتباط با
من به عنوان نایب خاص) خواهند شد. آگاه باشید
که هر کس پیش
از خروج سفیانی و صیحه آسمانی چنین
ادعایی بکند ،
دروغگو و
افترا زننده است
و هیچ حرکت و نیرویی
جز به خداوند
عظیم نیست.»
علی
بن محمد سمری
در ششمین روز،
در سال 329 هجری
قمری از دنیا
رفت. مقبره شیخ
سُمَّری
(ابوالحسن، علی
بن محمد سَمَری)
در نزدیکی
مزار شیخ کلینی
(توضیح در پایان
جستار) در
بغداد است. پیش
از مرگش از وی
پرسیدند: نایب
بعد از تو کیست.
جواب داد:
اجازه ندارم
کسی را معرفی
کنم.
آغاز
غیبت کبرا / از 329
ه.ق
بعد
از در گذشت شیخ
سمری
(ابوالحسن علی
بن محمد سمری)،
مرحله جدیدی
در تاریخ شیعه
که به دوران غیبت
کبرا معروف
است آغاز گشت.
منابع:
- مهدی
موعود، ترجمه
جلد 13 کتاب
بحارالانوار،
علی دوانی.
- سیره
پیشوایان؛
مهدی پیشوایی.
.................. ................. ...............
شیخ
کلینی
(از 259
تا 329 هجری قمری)
ابوجعفر
محمد بن یعقوب
بن اسحق رازی
معروف به "ثقه
الاسلام"، "شیخ
مشایخ شیعه"،
"رئیس محدثان
علمای امامیه"
و از مروجین و
علمای مذهب شیعه
در دوران غیبت
صغرا (کوچک)
امام زمان
بود. شیخ
کلینی مولف
کتاب "کافی" یکی
از کتب
چهارگانه شیعه
است که شامل
شانزده هزار و
یکصدو نود و
نه حدیث و در
سه قسمت
"اصول" و
"فروع" و
"روضه" گردآوری
و تدوین شده
است. شیخ کلینی
اولین محدثی
است که به جمع
آوری و نظم
دادن اخبار دینی
شیعه پرداخت و
این بهنگامی
بوده که انواع
و اقسام فرقه
ها در جامعه
اسلامی به
ظهور میرسیدند
. شیخ مشایخ شیعه
یکسال قبل از
وفات امام یازدهم
شیعه در شهر ری
در خانواده ای
شیعه پا به
عرصه حیات
گذاشت و سالها
در ری شیخ و پیشوای
شیعیان در شهر
ری بود. شیخ کلینی
در سال 329 ه.ق،
سال پایانی غیبت
صغرا، در سن 70
سالگی زندگی
را بدرود گفت
و شیعیان مزار
او را در "باب
الکوفه
بغداد" قرار
دادند.
.................. ................. ............... ............... ............
آرامگاه
"معصومه
خواهر رضا"
در قم/ "آقا
نجفی اصفهانی"
در سرداب امام
زمان/
با
تشکر از سایت
تبیان/ سایت
خانه و خاطره/
سروش آذرت/ فروردین
ماه 1390 خورشیدی/
2011 میلادی/