با سلام.

به سایت خانه و خاطره خوش آمدید.

تاریخ تمدنها و شاهان ایران به اختصار

اسامی شاهان تمدنها ، وقایع مهم و مدت سلطنت ها

ممفیس پایتخت مصریان فرعونی/ 2900 قبل از میلاد؛

تمدن ممفیس مصریان/ حدود 2900 قبل از میلاد

فرهنگ ماگالیت در اروپا / حدود 2900 قبل از میلاد

مجمع دایره سنگی stonehenge ؛

معمای حل نشده

مجمع دایره سنگی stonehenge در انگلیس / حدود 2800 قبل از میلاد

گیلگمش پادشاه بابل دو شیر نر را با دستهایش گرفته/ در نقوش لرستان ایران؛

حماسه گیلگمش بابل

در پادشاهی شهر اوروک (Uruk) بابل / حدود 2600 قبل از میلاد

اهرام گیسه/ 2553 قبل از میلاد؛

شکوفایی هنر مصری

ساخت اهرام فرعونان مصر در Giseh / حدود 2600 قبل از میلاد

اهرام سلسله سوم ساکارا / حدود 2553 قبل از میلاد

فرهنگ مینوئی کرتایی؛

فرهنگ مینوئی (Minoische Kultur)

در جزیره کرتا از کشور یونان/ حدود 2600 قبل از میلاد

هنرهای سامی- سومری دوران برنز/ 2500 قبل از میلاد؛

فرهنگ سامی- سومری در سوریه/ حدود 2500 تا 2240 قبل از میلاد

بین النهرین

تسلط سلسله آکاد بر عیلام و آسیای کوچک/ حدود 2350 تا 2150 قبل از میلاد

سارگن اول فرمانروای "چهار سوی دنیا"/ حدود 2330 تا 2274 قبل از میلاد

تاریخ عیلام یا انزان

در دوره اول / از دوران بسیار قدیم تا 2225 قبل از میلاد

مانیشتو

سلسله "کش ها" آکاد را تأسیس و دولت کوچک عیلام را باجگذار دولت بزرگ "اکدّ/ آکاد" نمود/ حدود 2800 قبل از میلاد

انزان یا عیلام مطیع "گودآ" پادشاه سومر گردید/ حدود 2500 قبل از میلاد

کودورنان- خوندی

پادشاه عیلام شهر "اور" را تسخیر کرد و مجسمه "نه نه" را به شوش پایتختش برد/ حدود 2280 قبل از میلاد

برقراری سلسله سامی "نی سین" در سومر/ حدود 2235 قبل از میلاد

ریم سین

پادشاه عیلام سلسله "نی سین" سومری را منقرض کرد/ حدود 2115 قبل از میلاد

تاریخ عیلام

در دوره دوم / از 2225 تا 745 قبل از میلاد

و برقراری سلسله اول سامی در بابل / حدود 2225 قبل از میلاد

سنگ نبشته قوانین حمورابی؛

حمورابی

که قوانین "حمورابی" را وضع کرد/ حدود 2123 تا 2080 قبل از میلاد

حمورابی پادشاه ششم سامی سلسله اول بابل ریم سین عیلامی را از "لارسا" بیرون کرد/ حدود 2093 قبل از میلاد

سلسله اول بابلیها توسط "هیتی ها" منقرض شد.

کاسی ها

برقراری سلسله "کاسی ها" که در کوههای زاگروس میزیستند ، در بابل / از 1760 تا 1185 قبل از میلاد

شوتروک- ناخونتا

پادشاه عیلام ، بابل را تسخیر و اشیای نفیسه و از جمله "سنگ نبشته های نرام سین" اکدّی را با خود به پایتختش شوش برد / حدود 1190 قبل از میلاد

شیل خاکین- شوشی ناک

بر رونق و آبادی عیلام افزود و بناهای قدیم را تعمیر کرد و آثار عتیقه را حفظ نمود وصنایع و ادبیات عیلام را به اوج رساند / حدود 1170 قبل از میلاد

آغاز استقلال آشور/ حدود 1300 قبل از میلاد

پیدایش آرامیهای سامی و حمله آنها به بابل و آسور / حدود 970 قبل از میلاد

حمله کُلدانی ها به بابل

تاریخ عیلام

در دوره سوم / از 745 تا 645 قبل از میلاد

جنگ اول آسور با عیلام در "دوریلو"/ از 722 تا 705 قبل از میلاد

جنگ دوم و سوم آسور با عیلام / 688 قبل از میلاد

جنگ چهارم بین آسور و عیلام موسوم به "تولیز"/ 659 قبل از میلاد

جنگ پنجم بین آسور و عیلام / 651 قبل از میلاد

آشور بانی پال

بر تخت سلطنت آسور نشست/ 669 قبل از میلاد

خوم بان کالداش پادشاه عیلام

انقراض عیلام

آخرین جنگ آسور و آشور بنی پال با عیلام و خوم بان کالداش و انقراض دولت عیلام / 645 قبل از میلاد

آریان های ایرانی

مهاجرت های اولیه مردمان هند و اروپایی / بین 2000 تا 1400 قبل از میلاد

آمدن آریانها به ایران / حدود 1350 قبل از میلاد

برای اولین بار در کتیبه های آسوری اسم "آمادا" و "پارسوا" برده شده است / حدود 837 قبل از میلاد

قشون کشی "اداد نیراری سوم" آسوری به ماد / حدود 810 قبل از میلاد

جنگ "تیگلات پیلیستر سوم" آسوری با مادی ها و بردن اسرا و غنایم زیاد از ماد / حدود 744 قبل از میلاد

در زمان "آسور حیّدین" قشون آسور از دماوند گذشت / حدود 674 قبل از میلاد

دوره ماد

"دیا اوکو"

سلطنت ماد را تأسیس کرد . مدت سلطنت او / از 701 تا 655 قبل از میلاد

"فرورتیش"

با آسور جنگ کرد و کشته شد. مدت سلطنت او/ از 655 تا 633 قبل از میلاد

"هووخ شتر"

مدت سلطنت او / از 633 تا 584 قبل از میلاد

پیروزی هووخ شتر در جنگ با سک ها و اخراج سک ها از ایران / 615 قبل از میلاد

تسخیر نینوا پایتخت آسور و انقراض دولت آسور بتوسط هووخ شتر/ 605 قبل از میلاد

جنگ با دولت لیدیه و صلح با دولت مزبور/ 591 تا 585 قبل از میلاد

فوت هووخ شتر/ 584 قبل از میلاد

(اگر قبول داشته باشیم که زرتشت پیغمبر ایرانیان حدود 600 قبل از میلاد میزیسته، بنابراین میبایستی در دوران شاهی "هووخ شتر" بوده باشد؟!)

"ایختو ویگو"

مدت سلطنت او / از 584 تا 550 قبل از میلاد

شکست ایختو ویگو از کوروش کبیر نوه دختریش و انقراض دولت ماد / در تاریخ 550 قبل از میلاد

کوروش کبیر بانی شاهنشاهی هخامنشی؛

دوره پارسیان هخامنشی

از سلطنت کوروش کبیر تا پیروزی الگساندر اول (اسکندر مقدونی) بر داریوش سوم / از 599 تا 330 قبل از میلاد مسیح

"گارد جاویدان" از افسران داریوش اول

جنگاوران هخامنشی پاینده ایران باد

دوره پارسیان

سلسله هخامنش

دوره اول - پادشاهان پارس و آنزان

هخامنش

به عقیده بعضی از محققین، او فقط رییس دودمان بوده و پادشاهی نداشته

چیش پش

در پارس شاه بود / حوالی 730 قبل از میلاد

کمبوجیه

در پارس شاه بود.

کوروش

در پارس شاه بود.

چیش پش

در پارس و آنزان شاه بود.

کوروش

کمبوجیه

دوره دوم- دوره عظمت پارس

کوروش بزرگ

در انزان و بعد در تمام ایران سلطنت کرد و شاهنشاهی ایران را تأسیس نمود.

مدت سلطنت کوروش کبیر/ از 559 تا 529 قبل از میلاد

تسخیر همدان و انقراض دولت ماد / در 550 قبل از میلاد

تسخیر سارد و انقراض دولت لیدیه / در 546 قبل از میلاد

تسخیر مستعمرات یونانی در آسیای صغیر/ در 545 قبل از میلاد

جنگهای کوروش در ممالک شرق / از 546 تا 538 قبل از میلاد

تسخیر بابل و تاجگذاری کوروش در بابل / در سال 538 قبل از میلاد

فوت کوروش کبیر/ در 529 قبل از میلاد

کمبوجیه

فرزند کوروش و مدت سلطنت / از 529 تا 522 قبل از میلاد

سفر جنگی به مصر و تسخیر آن / از 626 تا 522 قبل از میلاد

اعزام لشگر به قرطاجنه و قشون کشی به حبشه / در 524 قبل از میلاد

قیام بردیای دروغین / از 522 تا 521 قبل از میلاد

تاجگذاری داریوش اول

داریوش اول

از 521 تا 486 قبل از میلاد

جنگهای داخلی و قلع و قمع شورشیان امپراتوری و تسخیر بابل / از 521 تا 517 قبل از میلاد

تسخیر پنجاب و سند / از 515 تا 512 قبل از میلاد

سفر جنگی داریوش اول به مملکت سک ها / در 514 قبل از میلاد

قیام آتنیها و بیرون راندن هیپ پیاس جبّار از آتن در زمان داریوش / در 510 قبل از میلاد

تسخیر دوباره تراکیه در آسیای صغیر/ در 492 قبل از میلاد

جنگ ماراتُن در یونان/ در 490 قبل از میلاد

وفات داریوش اول / در 486 قبل از میلاد

سکه طلای "داریک" زمان داریوش اول / تنها پول معتبر دوران هخامنشیان؛

خشایار شاه

یا خشایار شاه اول فرزند داریوش اول و مدت سلطنت او / از 486 تا 465 قبل از میلاد

رفع شورش مصر و تسخیر آن از نو/ در 484 قبل از میلاد

قشون کشی خشایار شاه به یونان عبور از ترموپیل و جنگ دریائی در آرتی میزیوم و تسخیر آتن / در 480 قبل از میلاد

جنگ سالامین/ در 480 قبل از میلاد

جنگ پلاته / در 479 قبل از میلاد

کشته شدن خشاریار شاه / در 465 قبل از میلاد

نیابت سلطنت اردوان / از 465 تا 464 قبل از میلاد

اردشیر اول

معروف به اردشیر درازدست فرزند خشایار شاه و مدت سلطنت / از 464 تا 424 قبل از میلاد

شورش مصر و رفع آن / از 460 تا 454 قبل از میلاد

عهدنامه کیمون و مسئله استقلال داخلی یونانیهای آسیای صغیر که جزو اتحاد دلُس بودند / در 449 قبل از میلاد

مرگ اردشیر اول (ارت خشتر) / در 424 قبل از میلاد

خشایار شاه دوم

مدت سلطنت او 45 روز بود و بدست سُغدیانُس کشته شد / در 424 قبل از میلاد

سُغدیانُس

که بمدت شش ماه سلطنت کرد / در 424 قبل از میلاد

داریوش دوم (داری وهُش)

مدت سلطنت / از 424 تا 404 قبل از میلاد

طغیان مصر/ در 415 قبل از میلاد

اردشیر دوم

فرزند داریوش دوم مدت سلطنت / از 404 تا 361 قبل از میلاد

جنگ با کوروش کوچک پسر داریوش دوم و پریزاد در کونّاکسا

اتحاد کوروش کوچک با اسپارت

عقب نشینی ده هزار نفره یونانیان

کشته شدن کوروش کوچک / در 394 قبل از میلاد

عهدنامه آنتالسید / در 387 قبل از میلاد

شورش ولایات کارّیه و کاپادوکیه.

استقلال سالامین در قبرس.

عقب نشینی در ممفیس مصر.

شورش کادوسی ها در گیلان برعلیه اردشیر دوم.

مسموم کردن زن اردشیر دوم بتوسط پریزاد یا استاتیرا مادر کوروش کوچک.

بقتل رسیدن داریوش و آرسام از پسران اردشیر دوم.

مرگ اردشیر دوم / در 361 قبل از میلاد

اردشیر سوم

مدت سلطنت او / از 361 تا 338 قبل از میلاد.

تسخیر صیدا و مصر از نو / از 345 تا 344 قبل از میلاد

ارشک

مدت سلطنت او / از 338 تا 336 قبل از میلاد

داریوش سوم

مدت سلطنت او / از 336 تا 330 قبل از میلاد

آمدن اسکندر مقدونی به ایران و جنگ گراتیک / در 334 قبل از میلاد

جنگ ایسوس / در 333 قبل از میلاد

جنگ گوگامل / در 331 قبل از میلاد

فوت داریوش سوم و انقراض سلسله هخامنشی / در 330 قبل از میلاد

تخت جمشید* در اشغال سربازان مقدونی (330 قبل از میلاد)؛

دوره مقدونی و سلوکی

اسکندر مقدونی

مدت سلطنت او بعد از انقراض سلسله هخامنشی / از 330 تا 323 قبل از میلاد

سفر جنگی اسکندر به هند/ از 327 تا 325 قبل از میلاد

فوت اسکندر مقدونی / در 323 قبل از میلاد

اسکندر مقدونی (الکساندر اول)؛

پایان امپراتوری هخامنشیان

با مرگ داریوش سوم / در 330 قبل از میلاد

از پیروزی تا مرگ اسکندر/ 330 تا 323 قبل از میلاد

سلوکیان جانشینان اسکندر مقدونی

از 312 تا 129 قبل از میلاد

پادشاهان سلوکی

سلُوکوس اول دولت سلوکی را تاسیس کرد / در 312 قبل از میلاد

ابتدای تاریخ سلوکی / سال 312 قبل از میلاد

سُلوکوُس اول

مدت سلطنت او / از 312 تا 281 قبل از میلاد

آنطیوخوس اول

مدت سلطنت او / از 281 تا 262 قبل از میلاد

آنطیوخوس دوم

مدت ساطنت او / از 262 تا 246 قبل از میلاد

آغاز استقلال باختر و پارت / از 256 تا 250 قبل از میلاد

سُلوکوس دوم

مدت سلطنت او / از 246 تا 226 قبل از میلاد

سُلوکوس سوم

مدت سلطنت او / از 226 تا 223 قبل از میلاد

آنطیوخوس سوم

مدت سلطنت او / از 223 تا 187 قبل از میلاد

سُلوکوس چهارم

مدت سلطنت او / از 187 تا 175 قبل از میلاد

آنطیوخوس چهارم

مدت سلطنت او / از 175 تا 164 قبل از میلاد

آنطیوخوس پنجم

مدت سلطنت او / از 164 تا 162 قبل از میلاد

دمتریوس

مدت سلطنت او / از 162 تا 150 قبل از میلاد

دمتریوس دوم

مدت سلطنت او / از 150 تا 138 قبل از میلاد

آنطیوخوس ششم

مدت سلطنت او / از 138 تا 129 قبل از میلاد

سکه دوران اشکانی؛

شاهنشاهی اشکانیان (پارتیان)

دوران هلنیسم ایرانی / از 256 قبل از میلادی تا 224 بعد از میلاد/ حدود 480 سال

ارشک/ اشک اول

او دولت پارت را تأسیس کرد. مدت سلطنت / از 256 تا 250 قبل از میلاد

تیرداد اول/ اشک دوم

مدت سلطنت / از 250 تا 214 قبل از میلاد

اردوان اول/ اشک سوم

گرگان را ضمیمه قلمرو پارتیان کرد. مدت سلطنت / از 214 تا 196 قبل از میلاد

فری یاپت/ اشک چهارم

مدت سلطنت / از 196 تا 181 قبل از میلاد

فرهاد اول/ اشک پنجم

شهر خاراکس را در ری بنا کرد. مدت سلطنت / از 181 تا 173 قبل از میلاد

مهرداد اول اشکانی؛

مهرداد اول

مدت سلطنت او 32 سال / از 170 تا 138 قبل از میلاد

فرهاد دوم

با آنطیوخوس جنگ کرده و از حدود ایران بیرون کرد. مدت سلطنت / از 138 تا 125 قبل از میلاد

اردوان دوم

در جنگ با یوئوچیها زخم برداشت و درگذشت. مدت سلطنت / از 125 تا 124 قبل از میلاد

مهرداد دوم اشکانی؛

مهرداد دوم

معروف به مهرداد کبیر اشکانی (مهرداد بزرگ)، مدت سلطنت / از 124 تا 87 قبل از میلاد

سندروک

بعد از مهرداد دوم مدتی به فترت گذشت تا اینکه در 77 قبل از میلاد این شاه به تخت شاهی نشست. مدت سلطنت / از 77 تا 69 قبل از میلاد

فرهاد سوم

مدت سلطنت / از 69 تا 60 قبل از میلاد

مهرداد سوم

مدت سلطنت / از 60 تا 56 قبل از میلاد

اُرُد اول اشکانی از 55 تا 37 قبل از میلاد؛

اُرد اول

سردار بزرگ او سورنا در جنگهای اول ایران و روم و جنگ حرّان (در 53 ق.م) کراسوس سردار بزرگ روم را کشت. مدت سلطنت / از 55 تا 37 قبل از میلاد

فرهاد چهارم اشکانی از 37 قبل از میلاد تا 1 بعد از میلاد؛

فرهاد چهارم

مدت سلطنت / از 37 تا 1 قبل از میلاد

فرهاد پنجم

او تا حدود دوم میلادی سلطنت داشت

اُرد دوم

مدت سلطنت / از 2 تا 6 بعد از میلاد

وانان اول

مدت سلطنت / از 7 تا 16 بعد از میلاد

اردوان سوم

او پادشاه ماد و دست نشانده پارتیان بود و تخت سلطنت را برای مدتی کوتاه از وانان اول گرفت

واردان اول / گودرز / وانان دوم

بعد از وانان اول تا وانان دوم فقط جنگهای داخلی بود / از 16 تا 51 بعد از میلاد

بلاش اول (ولگش)

در جنگ با عشیره دعا موفق بود. مدت سلطنت / از 51 تا 77 بعد از میلاد

پاکر دوم و اردوان چهارم

بعد از بلاش اول از 77 میلادی دوران فطرت بود / از 77 تا 107 بعد از میلاد

خسرو

جنگ تراژان امپراتور روم با خسرو و عقب نشینی و صلح روم با ایران. مدت سلطنت / از 107 تا 133 بعد از میلاد

بلاش دوم

مدت سلطنت / از 133 تا 191 بعد از میلاد

بلاش سوم

مدت کمی سلطنت داشت

بلاش چهارم

جنگ او با رومیها و عقب نشینی سپتیم سور. مدت سلطنت / از 191 تا 208 بعد از میلاد

بلاش پنجم

مدت سلطنت / از 208 تا 216 بعد از میلاد

اردوان پنجم

جنگ کاراکالا امپراتور روم (217 تا 218 میلادی) با اردوان پنجم و شکست روم و پرداخت غرامت به ایران. مدت سلطنت / از 216 تا 224 بعد از میلاد

انقراض امپراتوری اشکانیان

بتوسط اردشیر اول ساسانی / در 224 بعد از میلاد

اردشیر اول ساسانی از 226 تا 241 بعد از میلاد؛

اردشیر اول بنیانگذار سلسله پارسی ساسانیان

آتشکده و کاخ مخصوص اردشیر بابکان در استخر فارس کنونی؛

اردشیر اول (اردشیر پسر بابک)

مدت سلطنت / از 224 تا 242 بعد از میلاد

حجاریهای مشهد مرغاب فارس؛

شاپور اول

مدت سلطنت از 242 تا 272 بعد از میلاد

پبروزی شاپور اول ساسانی (داریوش اول ساسانیان) بر والرین امپراتور روم / در 260 بعد از میلاد

هرمز یکم

مدت سلطنت / از 272 تا 273 بعد از میلاد

بهرام اول/ 273 تا 276 میلادی؛

بهرام اول

مدت سلطنت / از 273 تا 276 بعد از میلاد

بهرام دوم

مدت سلطنت / از 276 تا 293 بعد از میلاد

بهرام سوم

فقط چند ماه در 293 بعد از میلاد

نرسی

مدت سلطنت / از 293 تا 302 بعد از میلاد

هرمز دوم

مدت سلطنت / از 302 تا 310 بعد از میلاد

آذر نرسی

فقط چند ماه / در 310 بعد از میلاد

ملکه ایفرا مادر شاپوردوم

بخاطر خُردسالی شاپور دوم شاه ایرانزمین بود

شاپور دوم (ذوالاکتاف)

مدت سلطنت / از 310 تا 379 بعد از میلاد

اردشیر دوم

مدت سلطنت / از 379 تا 383 بعد از میلاد

شاپور سوم

مدت سلطنت / از 383 تا 388 بعد از میلاد

بهرام چهارم

مدت سلطنت / از 388 تا 399 بعد از میلاد

یزدگرد اول

مدت سلطنت / از 399 تا 421 بعد از میلاد

بهرام پنجم (بهرام گور)

مدت سلطنت / از 421 تا 439 بعد از میلاد

یزدگرد دوم

مدت سلطنت / از 439 تا 457 بعد از میلاد

هرمز سوم

مدت سلطنت / از 457 تا 458 بعد از میلاد

پیروز یکم

مدت سلطنت / از 458 تا 484 بعد از میلاد

بلاش

مدت سلطنت / از 484 تا 488 بعد از میلاد

قباد اول (از 488 تا 497 و از 499 تا 531 میلادی)، ظهور مزدک در دوران قباد اول؛

قباد اول (قباد اول)

دو بار سلطنت داشت. مدت سلطنت اولی او / از 488 تا 497 بعد از میلاد

جاماسب

مدت سلطنت / از 497 تا 499 بعد از میلاد

کواد اول

پادشاهی دوباره کواد اول / از 499 تا 531 بعد از میلاد

خسرو اول انوشیروان عادل در حین شکار؛

خسرو اول (خسرو انوشیروان عادل)

مدت سلطنت / از 531 تا 579 بعد از میلاد

هرمز چهارم

مدت سلطنت / از 579 تا 590 بعد از میلاد

بهرام ششم

مدت سلطنت / از 590 تا 591 بعد از میلاد

خسرو دوم (خسرو پرویز)

مدت سلطنت / از 591 تا 628 بعد از میلاد

قباد دوم (شیرویه)

مدتی کوتاه / در 628 بعد از میلاد

اردشیر سوم

مدت سلطنت / از 628 تا 630 بعد از میلاد

شهر براز

مدتی کوتاه / در 630 بعد از میلاد

خسرو سوم

مدتی کوتاه / در 630 بعد از میلاد

جوانشیر

مدتی کوتاه / در 630 بعد از میلاد

ملکه پوراندخت

مدت سلطنت / از 630 تا 631 بعد از میلاد

گشناسب بنده

مدتی کوتاه / در 631 بعد از میلاد

ملکه آزرمی دخت

مدتی کوتاه / در 631 بعد از میلاد

هرمز پنجم

مدتی کوتاه / در 631 بعد از میلاد

خسرو چهارم

مدتی کوتاه / در 631 بعد از میلاد

پیروز دوم

مدتی کوتاه / در 631 بعد از میلاد

خسرو پنجم

مدتی کوتاه / در 631 بعد از میلاد

یزدگرد سوم (از 632 تا 651 میلادی) (از 11 تا 31 قمری)؛

یزدگرد سوم

آخرین شاه ساسانی. مدت سلطنت / از اوایل 632 تا 651 بعد از میلاد

انقراض کامل دولت ساسانی

در 651 بعد از میلاد (بعضی ها در سال 652 میلادی میدانند)

تاریخ ایران بعد از پیروزی اعراب مسلمان

لازم بیاد آوریست که اعراب مسلمان شده ، ابتدای تاریخ هجری قمری خود را از زمان مهاجرت محمد پیغمبرشان، از مکه به مدینه ، میدانند که حدود سالهای 621 بعد از میلاد بحساب میآید.

اسامی/ بعد از میلاد / هجری قمری

هجرت یا مهاجرت رسول مسلمانان

در 621 میلادی/ 1 هجری قمری

- گرفتن شهر مکه توسط مسلمانان: 629 میلادی/ 8 هجری قمری.

- وفات محمد: 631 میلادی/ 10 هجری قمری.

- ابوبکر بعد از محمد: 631 تا 633 میلادی/ 10 تا 13 هجری قمری.

- عمر بعد از ابوبکر: 633 تا 643 میلادی/ 13 تا 23 هجری قمری.

- جنگ قادسیه زمان عمر: 636 میلادی/ 14 هجری قمری.

- جنگ جلولاء: 638 میلادی/ 16 هجری قمری.

- جنگ نهاوند: 642 میلادی/ 21 هجری قمری.

- مجروح شدن عمر و مرگ او: 644 میلادی/ 23 هجری فمری.

- عثمان بعد از عمر: 644 تا 656 میلادی / 23 تا 35 هجری قمری.

- مرگ یزدگرد سوم: 632 تا 651 میلادی/ 11 تا 31 هجری فمری.

- خلیفه علی بعد از عثمان: 657 تا 662 میلادی/ 35 تا 40 هجری قمری.

خلفای امویه

از 661 تا 753 میلادی/ 40 تا 132 هجری قمری.

1- معاویه: 661 تا 681 میلادی/ 40 تا 60 هجری قمری.

2- یزید: 681 تا 685 میلادی/ 60 تا 64 هجری قمری.

3- معاویه پسر یزید: فقط شش ماه در سال 685 میلادی/ 64 هجری قمری.

4- مروان حکم: 685 تا 686 میلادی/ 64 تا 65 هجری قمری.

5- عبدالملک مروان: 686 تا 707 میلادی/ 65 تا 86 هجری قمری.

6- ولید پسر عبدالملک: 707 تا 717 میلادی/ 86 تا 96 هجری قمری.

7- سلیمان عبدالملک: 717 تا 720 میلادی/ 96 تا 99 هجری قمری.

8- عمر پسر عبدالعزیز: 720 تا 722 میلادی/ 99 تا 101 هجری قمری.

9- یزید پسر عبدالملک: 722 تا 726 میلادی/ 101 تا 105 هجری قمری.

10- هشام پسر عبدالملک: 726 تا 746 میلادی/ 105 تا 125 هجری قمری.

11- ولید پسر یزید: 746 تا 747 میلادی/ 125 تا 126 هجری قمری.

12- یزید پسر ولید: فقط پنج ماه و اندی در سال 747 میلادی/ 126 هجری قمری.

13- ابراهیم پسر ولید: فقط هفتاد روز در سال 747 میلادی/ 126 هجری قمری.

14- مروان پسر محمد: آخرین خلیفه از امویان از 747 تا 753 میلادی/ 126 تا 132 هجری قمری.

خلفای بنی عباس

از 753 تا 1277 میلادی/ 132 تا 656 هجری قمری.

1- خلیفه سفاح پسر عباس: 753 تا 757 میلادی/ 132 تا 136 هجری قمری.

2- خلیفه ابو جعفر منصور برادر سفاح : 757 تا 779 میلادی/ 136 تا 158 هجری قمری.

3- مهدی پسر منصور: 779 تا 790 میلادی/ 158 تا 169 هجری قمری.

4- هادی پسر مهدی: 790 تا 791 میلادی/ 169 تا 170 هجری قمری.

5- هارون الرشید پسر دوم مهدی: 791 تا 814 میلادی/ 170 تا 193 هجری قمری.

6- هارون خاندان برمکیان را از بین برد: در سال 808 میلادی/ 187 هجری قمری.

7- مأمون پسر هارون: 814 تا 839 میلادی/ 193 تا 218 هجری قمری.

8- معتصم پسر هارون: 839 تا 848 میلادی/ 218 تا 227 هجری قمری.

9- معتصم مسئول قتل بابک خرمدین: در سال 844 میلادی/ 223 هجری قمری.

وو .....

16- معتضد پسر موفق شانزدهمین خلیفه عباسی و قاتل عمرو لیث.

ووو...

35- ناصر مسبب هجوم مغول به ایران: از 1196 تا 1243 میلادی/ 575 تا 622 هجری قمری.

ووو...

37- مستنصر: از 1243 تا 1260 میلادی/ 622 تا 639 هجری قمری.

- مستعصم آخرین خلیفه سلسله عباسی که بدست هلاکو خان مغول بقتل رسید: در 1277 میلادی/ 656 هجری قمری.

تاریخ خلفا و شاهان منطقه ای و سراسری ایران بعد از مرگ یزدگرد سوم (در 31 ه.ق/ 651 میلادی)

- کشته شدن یزدگرد سوم ساسانی / در 31 قمری/ در 651 میلادی

- خلیفه علی بعد از عثمان / از 36 تا 41 قمری/ از 657 تا 662 میلادی

- خلفای امویه / از 41 تا 132 قمری/ از 662 تا 753 میلادی

- معاویه / از 41 تا 60 قمری/ از 662 تا 681 میلادی

- یزید / از 60 تا 64 قمری/ از 681 تا 685 میلادی

- معاویه پسر یزید / فقط شش ماه در سال 64 قمری/ در 685 میلادی

- مروان حکم / از 64 تا 65 قمری/ از 685 تا 686 میلادی

- عبدالملک مروان / از 65 تا 86 قمری/ از 686 تا 707 میلادی

- ولید پسر عبدالملک / از 86 تا 96 قمری/ از 707 تا 717 میلادی

- سلیمان عبدالملک / از 96 تا 99 قمری/ از 717 تا 720 میلادی

- عمر پسر عبدالعزیز / از 99 تا 101 قمری/ از 720 تا 722 میلادی

- یزید پسر عبدالملک / از 101 تا 105 قمری/ از 722 تا 726 میلادی

- هشام پسر عبدالملک / از 105 تا 125 قمری/ از 726 تا 746 میلادی

- ولید پسر یزید / از 125 تا 126 قمری/ از 746 تا 747 میلادی

- یزید پسر ولید / پنج ماه و اندی در سال 126 قمری/ در 747 میلادی

- ابراهیم پسر ولید / فقط هفتاد روز در سال 126 قمری/ در 747 میلادی

- مروان پسر محمد آخرین خلیفه از امویان / از 126 تا 132 قمری/ از 747 تا 753 میلادی

- خلفای بنی عباس / از 132 تا 656 قمری/ از 753 تا 1277 میلادی

- خلیفه سفاح پسر عباس- بنی امیه را قتل عام کرد / از 132 تا 136 قمری/ از 753 تا 757 میلادی

- خلیفه ابو جعفر منصور برادر سفاح / از 136 تا 158 قمری/ از 757 تا 779 میلادی

- مهدی پسر منصور / از 158 تا 169 قمری/ از 779 تا 790 میلادی

- هادی پسر مهدی / از 169 تا 170 قمری/ از 790 تا 791 میلادی

- هارون الرشید پسر دوم مهدی / از 170 تا 193 قمری/ از 791 تا 814 میلادی

- هارون خاندان برمکیان را از بین برد / در سال 187 قمری/ در 808 میلادی

- مأمون پسر هارون / از 193 تا 218 قمری/ از 814 تا 839 میلادی

- معتصم پسر هارون / از 218 تا 227 قمری/ از 839 تا 848 میلادی

- معتصم و قتل بابک خرمدین / در سال 223 قمری/ در 844 میلادی

- معتصم و قتل مازیار / در 225 قمری/ در 846 میلادی

- معتصم و قتل افشین اشروسنه / در 226 قمری/ در 847 میلادی

سلسله طاهریان در خراسان

(از 206 تا 259 قمری)

1- طاهر بن حسین معروف به ذوالیمینین / از 206 تا 207 قمری

2- طلحه بن طاهر / از 207 تا 213 قمری

3- عبدالله بن طاهر / از 213 تا 230 قمری

4- طاهر بن عبدالله (طاهر دوم) / از 230 تا 248 قمری

5- محمد بن طاهر بن عبدالله / از 248 تا 259 قمری

سلسله علویان در طبرستان

(از 250 تا 316 قمری)

1- حسن بن زید داعی کبیر / از 250 تا 270 قمری

2- محمد بن زید داعی / از 270 تا 287 قمری

3- طبرستان تحت سیطره امیر اسماعیل سامانی درآمد / از 287 تا 301 قمری

4- حسن بن علی ناصر کبیر (فرزند امام چهارم شیعه زین العابدین) / از 301 تا 304 قمری

5- حسن بن قاسم داعی صغیر / از 304 تا 316 قمری

سلسله صفاریان در سیستان

(از 247 تا 399 قمری)

1- یعقوب بن لیث صفاری / از 247 تا 265 قمری

2- عمرو لیث صفاری برادر یعقوب / از 265 تا 287 قمری

3- طاهر پسر محمد پسر عمرو / از 287 تا 296 قمری

4- احمد پسر طاهر / در 296 قمری

5- لیث بن علی شیر لباده / از 296 تا 298 قمری

6- محمد پسرعلی پسر لیث / از 298 تا 311 قمری

7- امیر ابو جعفر احمد پسر محمد پسر خلف لیث / از 311 تا 352 قمری

8- امیر ابو احمد خلف پسر ابو جعفر / از 352 تا 399 قمری

سلسله سامانیان در ماوراءالنهر و خراسان و گرگان و..

(از 279 تا 389 هجری قمری)

1- اسماعیل بن احمد، معروف به امیر ماضی / از 279 تا 295 قمری

2- ابو نصر احمد بن اسماعیل، معروف به امیر شهید / از 295 تا 301 قمری

3- نصر بن احمد، معروف به امیر سعید / از 301 تا 331 قمری

4- نوح بن نصر معروف به امیر حمید / از 331 تا 343 قمری

5- عبدالملک بن نوح، معروف به امیر رشید / از 343 تا 350 قمری

6- ابو صالح منصور بن نوح، معروف به امیر سدید / از 350 تا 366 قمری

7- ابوالقاسم نوح بن منصور، معروف به امیر رضی / از 366 تا 387 قمری

8- ابوالحارث منصور بن نوح / از 387 تا 389 قمری

9- ابوالفارس عبدالملک بن نوح /از 389 تا 389 قمری

سلسله دیلمیان آل زیار در گيلان، طبرستان، گرگان، قزوين، ری، اصفهان و خراسان

(از 316 تا 483 قمری/از 928 تا 1090 ميلادی)

1- مردآویج / از 316 تا 323 قمری /از 928 تا 935 میلادی

2- وشمگیر بن زیار / از 323 تا 357 قمری /از935 تا 968 میلادی

3- بیستون (بهستون) بن وشمگیر / از 357 تا 366 قمری /از 968 تا 977 میلادی

4- شمسالمعالی قابوس بن وشمگیر / از 366 تا 403 قمری /از 967 تا 1012 میلادی

5- فلکالمعالی منوچهر بن قابوس / از 403 تا 423 قمری /از 1012 تا 1032 میلادی

6- انوشیروان بن منوچهر / از 423 تا 435 قمری /از 1032 تا 1044 میلادی

بسیاری از مورخان سال 433 هجری قمری / 1043 میلادی را که مردآویج نامی از سوی طغرل بیک سلجوقی به حکومت گرگان گماشته شد، سالِ پایان کار آل زیار میدانند، ولی برخی بر این گمانند که مردان دیگری مانند :

- جستان بن انوشیروان،

- کیکاووس بن ساکندر،

- گسلان بن کیکاووس،

- ابو کالیجار،

- و دارا

بوده اند. این دودمان تا 483 هجری قمری/ 1090 میلادی حکومت رانده و سرانجام به دست اسماعیلیان برافتاده است.

سلسله ديلميان آل بويه بر بخش بزرگی از ایران و عراق و جزیره تا مرزهای شمالی شام

(از 320 تا 447 قمری/ 932 تا 1055 ميلادی)

آل بویه در فارس

(از 322 تا 447 قمری/ 933 تا 1056 میلادی)

1- عماد الدوله ابوالحسن علی بن ابی شجاع بویه / در 338 قمری/ در 949 میلادی

2- عضدالدوله فنا خسرو بن رکنالدوله / مرگ عضدالدوله دیلمی / در 372 قمری/ در 983 میلادی

3- شرف الدوله ابوالفوارس / در 379 قمری/ در 989 میلادی

4- صمصام الدوله ابو کالیجار مرزبان / از 353 تا 388 قمری/ از 964 تا 998 میلادی

5- بهاءالدوله ابو نصر فیروز / از 361 تا 403 قمری/ از 972 تا 1012 میلادی

6- سلطانالدوله ابوشجاع بن بهاءالدوله / از 393 تا 415 قمری/ از 1003 تا 1024 میلادی

7- عمادالدین ابو کالیجار مرزبان بن سلطانالدوله / از 400 تا 440 قمری/ از 1010 تا 1048 میلادی

8- الملک الرحیم ابو نصر خسرو فیروز بن ابی کالیجار / در 450 قمری/ در 1058 میلادی

آل بویه در عراق

(از 334 تا 447 قمری/ از 946 تا 1055 میلادی)

1- معزالدوله ابوالحسین احمد بن ابی شجاع بویه / از 303 تا 356 قمری/ از 915 تا 967 میلادی

2- عزالدوله ابومنصور بختاربنمعزالدوله / از 331 تا 367 قمری/ از 943 تا 978 میلادی

3- عضد الدوله فنا خسرو بن رکنالدوله / از 324 تا 372 قمری/ از 936 تا 982 میلادی

- شرفالدوله

- صمصامالدوله

- بهاءالدوله

- سلطانالدوله

4- مُشَرف الدوله شاهنشاه، ابوعلی حسن بن بهاءالدوله / از 393 تا 416 قمری/ از 1003 تا 1025 میلادی

5- جلالالدوله ابو طاهر بن بهاءالدوله / از 383 تا 435 قمری/ از 993 تا 1044 میلادی

- عمادالدین ابوکالیجار

- الملک الرحیم ابو نصر خسرو فیروز

آل بویه در ری و همدان و اصفهان

(از 335 تا 420 قمری / از 947 تا 1029 میلادی)

1- رکنالدین ابوعلی حسن بن ابی شجاع بویه / در 366 قمری/ از 947 میلادی

2- مؤیدالدوله ابو منصور بن رکنالدوله / از 330 تا 373 قمری/ از 942 تا 983 میلادی

3- فخرالدوله ابوالحسن علی بن رکنالدوله / از 341 تا 387 قمری/ از 952 تا 997 میلادی

4- مجدالدوله ابو طالب رستم بن فخرالدوله / در 379 قمری/ از 989 میلادی

5- شمسالدوله ابو طاهر بن فخرالدوله در همدان و فرمیسین

6- سماءالدوله ابوالحسن بن شمسالدوله حکومت همدان / در 414 ه.ق / 1023 میلادی

آل بویه در کرمان

(از 324 تا 448 قمری / از 936 تا 1056 میلادی)

- معزالدوله

- عضدالدوله

- شرفالدوله

- بهاءالدوله

- قوامالدوله ابوالفوارس بن بهاءالدوله / در 419 قمری/ در 1028 میلادی

- عمادالدوله ابوکالیجار مرزبان

- عزالملوک، ابو منصور فولاد ستون بنابی کالیجار

سلسله غزنویان

1- آلبتکین / در 351 قمری

2- ابو اسحاق ابراهیم بن آلبتکین / در 352 قمری

3- بلکاتکین (غلام آلبتکین) / در 355 قمری

4- پیری (غلام آلبتکین) / در 362 قمری

5- ناصرالدوله سبکتکین (غلام آلبتکین) / در 367 قمری

6- اسماعیل بن سبکتکین / در 387 قمری

7- یمینالدوله ابوالقاسم سلطان محمود پسر سبکتگین / در 389 قمری

8- جلالالدوله محمد پسر محمود پسر سبکتگین / در 421 قمری

9- سلطان مسعود (اول) پسر سلطان محمود پسر سبکتگین / در 421 قمری

10- شهابالدوله ابوسعد پسر مسعود پسر محمود (درگذشته 440 ق.) / در 433 قمری

11- مسعود دوم (در کودکی و برای چند هفته حکومت کرد) / در 440 قمری

12- بهاء الدوله ابوالحسن علیبن مسعود (اوّل) / در 440 قمری

13- عزالدوله عبدالرشید پسر محمود پسر سبکتگین / در 441 قمری

14- طغرل غاصب / غلام محمود بود / 40 روز حکومت کرد / سال 444 قمری درگذشت

15- جمالالدوله فرخزاد پسر مسعود پسر محمود / در 444 قمری

16- ظهیرالدوله ابراهیم بن مسعود، ملک مؤید جلالالدین / در 451 قمری

17- ابراهیم پسر مسعود پسر محمود

18- علاءالدوله ابو سعد مسعود (سوم) پسر ابراهیم پسر مسعود / در 492 قمری

19- کمالالدوله شیرزاد بن مسعود / در 508 قمری

20- سلطانالدوله ارسلانشاه پسر مسعود پسر ابراهیم / در 509 قمری

21- یمینالدوله بهرامشاه پسر مسعود پسر ابراهیم (نایب سنجر) / در 512 قمری

22- معزالدوله خسروشاه پسر بهرامشاه پسر مسعود / در 547 قمری

23- تاجالدوله خسرو ملک پسر خسروشاه پسر بهرامشاه / در 555 قمری

24- الفتح الغوری / درگذشتهٔ به سال 582 قمری

سلسله سلجوقی

(از 429 تا 590 ه.ق/ از 1083 تا 1194 میلادی)

1- طغرل سلجوقی / از 429 تا 455 ه.ق/ 1038 تا 1063 میلادی

2- جغری بیگ سلجوق / از 429 تا 452 ه.ق/ 1038 تا 1060 میلادی

3- الب ارسلان سلجوقی / از 455 تا 465 ه.ق/ 1063 تا 1072 میلادی

4- ملکشاه سلجوقی / از 465 تا 485 ه.ق/ 1072 تا 1092 میلادی

به علت گسترش قلمرو سلاجقه، ملکشاه سلجوقی قلمرو ممالکش را به ایالات و ولایات مختلف تقسیم کرده بود و هر کدام را به یکی از شاهزادگانش یا امراء یا اتابکان داده تا اداره کنند. این شاهزادگان یا اتابکان به علت دوری از پایتخت که اصفهان بود و قدرتی که ملکشاه به آنان داده بود، هر کدام به تشکیل حکومتی جدا و مستقل پرداختند، و از آن جمله سلسله خوارزمشاهیان در خوارزم که به دست انوشتکین تأسیس شد و در کرمان سلسله سلاجقه کرمان و در روم شرقی (ترکیه امروزی) سلسله سلاجقه روم بوجود آمد و اتابکان آذربایجان و لرستان نیز ادعای استقلال داشتند.

5- برکیارق سلجوقی / از 485 تا 498 قمری/ از 1092 تا 1105 میلادی

6- محمد بن ملکشاه سلجوقی / از 498 تا 511 قمری/ از 1105 تا 1118 میلادی

7- سنجر سلجوقی / از 511 تا 552 قمری/ از 1118 تا 1157 میلادی

8- محمود بن ملکشاه سلجوقی / از 525 تا 511 قمری/ از 1131 تا 1118 میلادی

9- طغرل بن محمد بن ملکشاه سلجوقی / از 525 تا 529 قمری/ از 1131 تا 1134 میلادی

10- مسعود بن محمد بن ملکشاه سلجوقی / از 547 تا 529 قمری/ از 1152 تا 1134 میلادی

11- ملکشاه بن محمود سلجوقی / از 555 تا 547 قمری/ از 1160 تا 1152 میلادی

12- محمد بن محمود سلجوقی / از 554 تا 548 قمری/ از 1159 تا 1153 میلادی

13- سلیمان شاه بن محمد سلجوقی / از 556 تا 555 قمری/ از 1161 تا 1160 میلادی

14- سلطان ارسلان بن طغرل سلجوقی / از 571 تا 556 قمری/ از 1175 تا 1161 میلادی

15- طغرل بن ارسلان سلجوقی / از 590 تا 571 قمری/ از 1194 تا 1175 میلادی

خوارزمشاهیان

(از 491 تا 628 قمری)

1- انوشتکین غرچه / وفات در 491 قمری

2- قطبالدین محمد / از 491 تا 521 قمری

3- اتسز خوارزمشاه / از 521 تا 551 قمری

4- ایل ارسلان / از 551 تا 568 قمری

5- سلطانشاه (پسر ايلارسلان) / وفات در 568 قمری

6- علاءالدین تکش (پسر ايلارسلان) / از 568 تا 596 قمری

7- علاءالدين محمد / از 596 تا 617 قمری

8- جلال الدین منکبرنی / از 617 تا 628 قمری

اسماعیلیان ، حسن صباح ، قلعه الموت

حسن صباح از داعیان فرقه نزاریه و مؤسس فرقه صبّاحیه در ایران است. گویند وی از قبیله حمیر بود، برخی گفتهاند پدرش صبّاح از یمن به کوفه و از آن جا به قم و ری رفت که حسن در شهر ری ولادت یافت.
حسن در ری به دعوت چند تن از باطنیان، علی الخصوص «مؤمن» که از جانب عبدالملک عطاش در ری مأمور دعوت بود، حسن را برای این دعوت مناسب تشخیص داد به همین دلیل به او نیابت داد و از وی خواست تا به مصر برود.

حسن در 469 ه.ق / 1076 م، در عهد خلیفه المستنصر فاطمی راه مصر را در پیش گرفت و در 471 ه.ق / 1078 م، به مصر رسید که نزدیک به یک سال و نیم در آن دیار اقامت داشت. در آن هنگام میان پیروان دو پسر مستنصر (خلیفه فاطمی مصر)، یعنی نزار و مستعلی اختلاف بود.

1- حسن صباح / از 464 تا 518 قمری/ از 1071 تا 1124 میلادی

2- کیا بزرگ امید رودباری / از 518 تا 532 قمری/ از 1124 تا 1138 میلادی

3- محمد بن بزرگ امید / از 532 تا 557 قمری/ از 1138 تا 1162 میلادی

4- حسن بن محمد / از 557 تا 561 قمری/ از 1162 تا 1166 میلادی

5- محمد بن حسن / از 561 تا 607 قمری/ از 1166 تا 1210 میلادی

6- جلال الدین حسن / از 607 تا 618 قمری/ از 1210 تا 1221 میلادی

7- علاءالدین بن جلال الدین / از 618 تا 653 قمری/ از 1221 تا 1255 میلادی

8- رکن الدین خور شاه / از 653 تا 655 قمری/ از 1255 تا 1257 میلادی

مغول یا ایلخانان

موسس چنگیزخان مغول / از 614 تا 624 قمری/ از 1217 تا 1227 میلادی

چنگیزخان با نام اصلی تموچین، خان مغول که قبایل مغول را متحد ساخت و با فتح قسمت زیادی از آسیا شامل چین، روسیه، ایران و خاورمیانه، و همچنین اروپای شرقی، امپراتوری مغول را پایهگذاری کرد. او پدربزرگ کوبلایخان اولین امپراتور از سلسله یوان در چین و همچنین هلاکو خان نخستین ایلخان ایران بود.

1- هولاکوخان پسر تولوی پسر چنگیز / از 651 تا 663 قمری

2- آباقاخان پسر هولاکو / از 663 تا 680 قمری

3- سلطان احمد تکودار پسر هولاکو / از 680 تا 683 قمری

4- ارغونخان پسر آباقا / از 683 تا 690 قمری

5- گیخاتوخان پسر آباقا / از 690 تا 694 قمری

6- بایدوخان پسر طرغان پسر هولاکو / از 694 تا 694 قمری

7- غازان پسر ارغون / از 694 تا 703 قمری

8- آلجایتو پسر ارغون / از 703 تا 716 قمری

9- بهادرخان پسر آلجایتو / از 716 تا 736 قمری

10- آرپاوگان / از 736 تا 736 قمری

11- وسیخان پسر علی پسر پایدو / از 736 تا 736 قمری

12- حمدخان پسر منگو تیمور پسر هولاکو / تا ذیحجه 737 قمری

13- اتیبیک دختر آلجایتو / تا 739 تا 741 قمری

14- آه جهان تیمور پسر آلا فرنگ / تا 739 تا 740 قمری

15- لیمانخان پسر یشموت پسر هولاکو / ذیحجهٔ 741 تا 745 قمری

16- غا تیمورخان / از 736 تا 753 قمری

17- انوشیروان دادگر / از 744 تا 756 قمری

تیموریان یا گورکانیان (تاتارهای مغول تبار)

(از 771 تا 911 قمری/ از 1370 تا 1506 میلادی)

دودمانی مغول تبار بودند. بنیادگزار این دودمان تیمور گورکانی بود که در آسیای میانه میزیست و سمرقند پایتختش بود. امیر تیمور کشوری گسترده و دولتی سترگ ایجاد کرد و سرزمین فرارود (ماوراءالنهر) را به مقامی از اهمیت رسانید که تا آن زمان هیچگاه بدان پایه نرسیده بود. او مرزهای خود را نخست در سرتاسر آسیای میانه و آنگاه سرتاسر خراسان و آنگاه همه بخشهای ایران و عثمانی و بخشهایی از هندوستان گسترد. و چون فتوحات تیمور بیشتر جنبه یورش و هجوم داشت تا تسخیر واقعی ، غالب کشورها باز به زودی از تصرف تیموریان بیرون شدند. با این حال فرارود مدتی مرکز دولتی شد که بیشتر ایران و افغانستان را افزون بر ولایت ماوراءالنهر دربرگیرنده بود. هنگامی که کشورهای گسترده تیموری تجزیه یافت دوره هرج و مرج پیش آمد. به محض اینکه تیمور مرد، ترکان عثمانی و آل جلایر و ترکمانان درصدد تصرف کشورهای از دست رفته خود برآمدند. بااین همه، فرزندان تیمور موفق شدند که شمال ایران را در مدت یک سده جهت خود نگاهدارند. ولی آنان بیشتر با یکدیگر در کشمکش بودند. سرانجام شاهرخ موفق شد که مناقشات اقوام خود را تا حدی رفع و قدرت و اعتبار کشور را نگهداری کند. ولی پس از مرگ او ممالکش به قسمتهای کوچکتر مجزا شد و به همین سبب صفویان و امرای شیبانی آنها را به متصرفات خود پیوست کردند. با این حال خاندان تیموری از میان نرفت و نوادگان تیمور چندی پستر فرمانروایی خود را به هندوستان بردند و دولت سلسله گورکانیان هند را بنیاد گذاردند که اروپائیان آن را امپراتوری مغولی هند یا مغول کبیر مینامند.

موسس تیمور لنگ / از 771 تا 807 قمری/ از 1370 تا 1405 میلادی

1- خلیل سلطان / از 807 تا 812 قمری/ از 1405 تا 1410 میلادی.

2- شاهرخ / از 807 تا 850 قمری/ از 1405 تا 1447 میلادی.

3- بایسنقر میرزا.

4- الغ بیگ / از 850 تا 853 قمری/ از 1447 تا 1449 میلادی.

5- عبداللطیف / از 853 تا 854 قمری/ از 1449 تا 1450 میلادی.

6- عبدالله / از 854 تا 855 قمری/ از 1450 تا 1451 میلاد.

7- ابوسعید / از 855 تا 873 قمری/ از 1451 تا 1469 میلادی.

8- سلطان حسین بایقرا در هرات / از 862 تا 911 قمری/ از 1470 تا 1506 میلادی.

9- سلطان احمد / از 873 تا 899 قمری/ از 1469 تا 1494 میلادی.

10- سلطان محمود / از 899 تا 900 قمری/ از 1494 تا 1495 میلادی.

- دورهٔ هرج و مرج / از 900 تا 911 قمری/ از 1495 تا 1506 میلادی.

و در نهایت سلسله تیموریان به دست امرای شیبانی منقرض شد.

سلسله های محلی

مرعشیان نور مازندران (سادات عرب)

(از 760 تا 794 قمری/ 34 سال)

پس از برافتادن مغول، مرعشیان که در مازندران پیدا شده بودند (سادات عرب که به مرعشیان مازندران معروفند) در سال 760 ه.ق، میر(سیّد) قوم الدین مرعشی، حکومت مرعشیان را در گوشه ای از مازندران تأسیس کرد.

در سال 782 ه.ق سید فخرالدین مرعشی فرزند میر قوام الدین با تصرف رستمدار (نور) قریه و آتاسان را در نزدیکی ناتل (پایتخت دشت رستمدار) بنا نهاد و مقر حکومت خود ساخت. اما به زودی امیر تیمور گورکانی (در 786 ه.ق) به مازندران و رستمدار لشکر کشید و سادات مرعشی نیز از تیمور شکست خورد.

امیر تیمور در لشکر کشی دوم خود به مازندران در سال 794 ه.ق به کلی سادات مرعشی را سرکوب کرد و بر رستمدار(نور) نیز تسلط یافت. مرعشیان به تبعید ماوراءالنهر که امیر تیمور در حقشان روا داشته بود رفتند.

قیام مرعشیان عرب شیعه نتیجه قیام سربداران

قیام مرعشیان ، محصول و نتیجه قیام سربداران بود که از آمل آغاز شد و این منطقه را نیز زیر چتر خود گرفت. چون شیخ خلیفه ، مقتدای مذهبی سربداران، که از اهالی آمل بوده ، پس از سیر و سلوک ، راهی سبزوار شد و نطفهٔ قیام سربداران را در آن جا به بار نشاند و بعدها قیام مرعشیان ، به عنوان شعبهای از قیام سربداران در مازندران ایجاد شد.

مرعشیان عرب ، شیعه اثنی عشری بودند که با الهام گیری از تعلیم مذهبی- سیاسی رهبران مذهبی سربداران توانستند از آن به عنوان مکتبی برای قیام خود استفاده کنند. یکی از اصول اساسی این قیام مبارزه با ظلم و ستم بود. ظلم و ستم در این دوره جنبه اجتماعی ، اقتصادی و گاهی سیاسی داشت که بر رعایا اعمال میشد. سیّد قوام با استفاده از بعد ستم ستیزی تشیع توانست بر این حکام ظالم و ستمگر منطقه پیروز شود، از ویژگیهای دیگر این قیام بسط عدالت و مساوات اجتماعی بود لیکن با انشقاق و جنگ داخلی با افراسیاب چلاوی منجر شد که سرانجام پیروزی از آن جناح شیخیان گردید. اکثر پیروان سید قوام را افراد پیشه ور و روستایی و بیشتر رعایا تشکیل می دادند.

علل فروپاشی این نهضت را ، بایستی در جنگ های متعدد آنان با یکدیگر و نیز ظهور امیر تیمور لنگ، در شرق دانست که به هیچ یک از قیامها و سلسلههای محلی رحم نکرد و گویی وی برای سرکوبی این قیامها آمده بود.

فرمانروایی قراقویونلو ترُکمانی

موسس قرا یوسف رهبر قراقویونلوها (در 1375 میلادی/ 754 خورشیدی)

قراقویونلو واژهای ترُکی و به معنی صاحبان گوسفندهای سیاه است و به قره قویونلو هم تلفظ و نوشته میشود. نام قراقویونلو ها اولین بار در تاریخ در دوره قبل از سلسله صفویه مطرح گردیده است. قراقویونلوها که ترُکمن بودند ابتدا دست نشاندگان سلسله مغولی جلایریها در تبریز و بغداد بودند. اما در سال 1375 میلادی/ 754 خورشیدی قرا یوسف رهبر قراقویونلوها در پی شورشی بر علیه جلایریها استقلال خود را از جلایریها اعلام کرد و کنترل آذربایجان، موصول و بغداد را بدست گرفت.

تیموریان در حوالی 1400 م. قرا یوسف را شکست داده و قرا یوسف به مصر متواری شد. وی پس از مدتی و در 1406 م. با کمک حاکمان وقت مصر، مملوکها، دوباره کنترل تبریز را بدست آورد.

واپسین فرمانروای دولت شیعی قراقویونلو در خوزستان ، کرمان ، فارس و هرات

دولت شیعی قراقویونلو در بخش مهمی از سرزمين ايران شامل خوزستان، کرمان، فارس و هرات حضور داشت. واپسین فرمانروای قره قویونلو، جهان شاه قراقویونلو نام داشت که اوزن حسن از دودمان آق قویونلو او را شکست داد و وی را به همراه پسرش کشت. مسجد کبود در تبریز از بناهای ساخته شده در دوران قراقویونلوها میباشد. در حال حاضر تیره هایی به همان اسم در میان بازماندگان ایلات شاهسون در استان مرکزی و قشقاییها در حوالی استان فارس وجود دارند. (بطور مثال ناصر خان قشقایی از تیره قراقویونلو بوده است.) قراقویونلوهای ساوه از طایفه ایل بغدادی میباشند و گفته میشود که در زمان نادرشاه به ایران انتقال داده شده اند. منبع یا منابعی که ارتباط این اقوام و گروهها را به قراقویونلوهای دوره قبل از صفویه ذکر کرده باشد در دسترس نیست. اما این فرضیه خیلی دور از حقیقت نیست. علی الخصوص که قراقویونلو ها مدتی حاکمان بغداد نیز بوده اند.

فرمانروایان قراقویونلو ترکمانی

1- قرامحمد / از 1380 تا 1389 میلادی/ از 759 تا 768 خورشیدی

2- قرایوسف / از 1390 تا 1420 میلادی/ از 768 تا 798 خورشیدی

3- قرااسکندر / از 1420 تا 1435 میلادی/ از 798 تا 813 خورشیدی

4- جهانشاه (شاه جهان) / از 1435 تا 1467 میلادی/ از 813 تا 845 خورشیدی

فرمانروایی آق قویونلوهای ترکمانی

(از آغاز قرن 9 تا 908 قمری/ 1378 تا 1508 میلادی)

موسس قره عثمان

آق قویونلو یک ایل ترُک و نیز سلسلهای از ترُکمنها بود که بر قسمتهای از قفقاز ، شرق ترکیه و شمال ایران از 1378 تا 1508 میلادی فرمان میراند. طبق اسناد بیزانسی، آق قویونلو ها حداقل از سال 1340 میلادی در آناتولی حضور داشتند و اکثر سلاطین آق قویونلو همچنین بانی آن قره عثمان با شاهزاده خانمهای بیزانس ازدواج میکردند.

اولین اراضی تحت حاکمیت آق قویونلوها ایالت دیاربکر در آناتولی بود که در سال 1402 میلادی از تیمور به قره عثمان واگذار گردید. مدت زیادی آق قویونلوها قادر به گسترش اراضی خود نبودند، چون رقیبانشان (قره قویونلو ها) مانع قدرتگیری آنها میشدند ولی این وضع با پیروزی اوزون حسن بر جهانشاه قره قویونلو در سال 1467 میلادی پایان یافت. بعد از شکست سلطان ابوسعید تیموری، اوزون حسن بغداد را به تصرف خود آورد و اراضی آق قویونلو را به اطراف خلیج فارس و خراسان در شرق رسانید. این گسترش همزمان با تمایلات امپراتوری عثمانی به پیشروی در شرق بود که آق قویونلوها را به اتحاد با قارامان های آناتولی مجبور کرد. آق قویونلوها را سران ایل بایندر رهبری میکردند.

فرمانروایان صفوی

(از 906 تا 1135 قمری/ 1501 تا 1772 میلادی)

شیعه دین رسمی دولت ترُکی صفوی

تبار شاه اسماعیل صفوی به شیخ صفیالدین اردبیلی میرسد و پدرش شیخ حیدر است و مادرش مارتا (دختر سلطان اوزون حسن آق قویونلو و کورا کاترینا شاهزاده یونانی ترابوزان) بود.

1- شاه اسماعیل / از 906 تا 929 قمری/ 1501 تا 1523 میلادی

2- شاه طهماسب اول / از 929 تا 996 قمری/ 1523 تا 1588 میلادی

3- شاه اسماعیل دوم / در 10 سال آخر شاه طهماسب اول

4- سلطان محمد خدابنده / در 10 سال آخر شاه طهماسب اول

5- شاه عباس اول / از 996 تا 1038 قمری/ 1588 تا 1629 میلادی

6- شاه صفی / از 1038 تا 1052 قمری/ 1629 تا 1642 میلادی

7- شاه عباس دوم / از 1052 تا 1077 قمری/ 1642 تا 1666 میلادی

8- شاه سلیمان / از 1077 تا 1105 قمری/ 1666 تا 1694 میلادی

9- شاه سلطان حسین / از 1105 تا 1135 قمری/ 1694 تا 1772 میلادی

دوران 13 ساله فترت اینان مدعی پادشاهی بودند

شاه طهماسب دوم

شاه عباس سوم

شاه اسماعیل سوم

از سقوط شاه سلطان حسین تا تاجگذاری نادرشاه افشار / از 1135 تا 1148 هجری قمری/ از 1772 تا 1785 میلادی

شاهان افشاری

قدرت گیری نادر شاه افشاری از تیره افشار ترُکمانی

گویند نادرشاه موسس سلسله افشار از ایل قرقلو بوده که تیره ای از افشارند و تیره افشار نیز از ترُکمانان می باشند. زمانیکه مغولان به آسیای میانه استیلا یافتند، ایل قرقلو از ترُکستان به آذربایجان ایران کوچ کردند. بعد از ظهور سلسله صفویه در قسمت شرق ایران یعنی در مناطقی چون ابیورد خراسان آنان را سکنا دادند تا در مقابل هجوم دیگر بیابانگردان از مرزهای ایران دفاع کنند.

با انحطاط سلسله صفوی و تزلزلی که در ارکان قدرت دویست و پنجاه ساله آن پدید آمد موجب بروز فتنه های بسیار در ایران گردید از جمله:

- هجوم افغانان ایرانی و حاکمیت هفت ساله آنان بر اصفهان،

- آشوب ها و نابسامانی های ناشی از حاکمیت محمود و اشرف افغان،

- قیام و طغیانهای محلی،

- عدم کفایت و لیاقت بازماندگان صفوی،

- هجوم و تجاوز دشمنان مرزی، دوران انفجار آمیزی را در جامعه پدید آورد.

روی کار آمدن سلسله افشار

در چنین شرایطی ظهور سردار نیرومند افشاریه تحولی را در جامعه پدید آورد و باعث شد بار دیگر کشور ایران به مدت کوتاهی عظمت از دست رفته خود را باز یابد. روی کار آمدن سلسله افشاریه به رهبری نادر دگرگونی در ایران را پدید آورد که این دگرگونیها عبارتند از :

- شکست دادن محمود و اشرف افغان

- پایان بخشیدن به هرج و مرجهای داخلی

- سرکوب قیامها و شورشها

- دفع تاخت و تاز دشمنان در مرزها

- توسعه قلمرو و ایجاد یک امپراطوری وسیع

- به دست آوردن ثروت و خزاین وسیع از طریق غنائم جنگها و لشکرکشیها

اما این امپراطوری وسیع عمر چندانی نداشت و رونق و شکوه آن خیلی موقتی بود. اقدامات ناسنجیده اواخر عمر نادرشاه، فعالیتهای نادرست و سوء رفتار اطرافیان نادر و قیامها و شورشهای آنان سبب شد که قدرت وسیعی که نادرشاه بدست آورده بود از هم بپاشد. جانشینان او نیز به دلیل ناتوان بودن در امر کشورداری و رقابت شدید میان آنهای مدت خیلی کوتاهی حکومت کردند که در نهایت به ظهور سلسله زندیه منجر شد.

نادر شاه (نادر قلی بیگ) موسس سلسله افشاریه

(از 1148 تا 1159 هجری قمری)

جانشینان نادر شاه

1- علیقلی خان (علیشاه یا عادلشاه): اولین جانشین نادر شاه / از 1160 تا 1161 هجری قمری. او در 27 جمادی الثانی 1160 هجری قمری برای 11 ماه در مشهد بر تخت سلطنت نادر نشست. علیقلی خان (از 1151 تا 1161 هجری قمری) لقب علیشاه یا عادلشاه را عنوان خود ساخت. او بتوسط برادر کوچکترش ابراهیم خان کور گردید.

2- ابراهیم خان : دومین جانشین نادر شاه / برای مدتی کوتاه در 1161 هجری قمری. ابراهیم خان بعد از کور کردن برادرش علیقلی خان به سال 1161 هجری قمری در تبریز و با کمک اصلان خان افشار پسرعمه نادرشاه که در آذربایجان حکومت میکرد، به تخت شاهی نشست. ابراهیم خان مدتی بعد بجنگ شاهرخ میرزا بسوی مشهد رفته ولی در بین راه نیروهایش او را رها نموده و او اسیر نیروهای شاهرخ میرزا گشته (1161 ه.ق) و سپس بتوسط شاهرخ میرزا و بزرگان مشهد کور گردید.

3- شاهرخ شاه (دو بار شاه شد) : سومین جانشین نادر شاه / از 1161 تا 1210 هجری قمری.

علیقلی خان که پس از نادرشاه خود را جانشین کرد به هیچ یک از افراد خانواده نادر رحم نکرد و همه را به کشتن داد به جز شاهرخ میرزا (شاهرخ شاه بعدی) که کم سن و سال بود. بعد از علیقلی خان، که ابراهیم خان خود را جانشینی وی دانست، اما بزرگان مشهد شاهرخ میرزای کم سن و سال را به سال 1161 هجری قمری بر تخت پادشاهی نشاندند .شاهرخ شاه از طرف مادر نواده سلطان حسین صفوی بود و نادر او را از کودکی محترم می داشت. شاهرخ شاهی بود کم سن و بی تجربه، بازیچه شد در دست بزرگان خراسان. اندکی از جلوس شاهرخ در مشهد نگذشته بود که میر سید محمد مقبولی آستان قدس که از زمان نادر عهده دار این سمت بود مدعی سلطنت شد و با نام سلیمان ثانی بر تخت نشست (1164 ه.ق). اما پس از چهل روز علمای مشهد وی را از تخت شاهی خلع کردند و مجددا شاهرخ را بر تخت نشاندند.
از این زمان که 1164 ه.ق بود تا پایان عمر شاهرخ در 1210 ه.ق، او یک حاکم محلی کوچکی بیش نبود. از آنجا که شاهرخ نابینا بود (بتوسط بزرگان و امرای لشکری کور شده بود) توانایی اداره کشور را نداشت و تا رسیدن فرزندانش نصرالله میرزا و نادر میرزا، فریدون خان گرجی را به نیابت سلطنت خود معین کرد. نادر میرزا آخرین بازمانده سلسله افشاریه بود که بتوسط فتحعلی خان قاجار کشته شد.

فرمانروایان زندیه

(از 1179 تا 1209 هجری قمری)

1- کریم خان زند / از 1179 تا 1193 هجری قمری

2- محمد علیخان پسر کریم خان بود که زکی خان زند او را زمانی کوتاه به پادشاهی برداشت.

3- ابوالفتح خان پسر کریم خان / حکومت هفتاد روزه در 1193 هجری قمری (زکی خان نایب او)

4- صادق خان زند / حکومت کوتاه مدت در 1193 هجری قمری در کرمان و سپس در شیراز

5- علی مرادخان خواهرزاده زکیخان زند / از 1193 تا 1199 هجری قمری در اصفهان و سپس در شیراز

6- شیخ ویس خان زند پسر علی مراد خان / حکومت کوتاه مدت در 1199 هجری قمری

7- جعفرخان زند پسر صادق خان / از 1199 تا 1203 هجری قمری

8- صید مرادخان زند / حکومت هفتاد روزه در 1203 هجری قمری در شیراز

9- لطفعلیخان زند پسر جعفرخان / از 1203 تا 1209 هجری قمری در شیراز و بعدأ در کرمان

شاهان قاجاری ترُکمان- مغولی

(از 1161 تا 1303 خورشیدی/ از 1782 تا 1925 میلادی)

قاجارها از 27 خرداد ماه 1161 خورشیدی/ 1782 میلادی (از تاجگذاری آغا محمد خان قاجار) تا درگذشت احمد شاه در 1308 خورشیدی ، حدود 147 سال در ایران پادشاهی کردند.

1- آغا محمد خان قاجار / از 1161 تا 1177 خورشیدی/ از 1782 تا 1797 میلادی

2- فتح علی شاه / از 1177 تا 1214 خورشیدی/ از 1797 تا 1834 میلادی

3- محمد شاه قاجار / از 1214 تا 1228 خورشیدی/ از 1834 تا 1848 میلادی

4- ناصر الدین شاه قاجار / از 1226 تا 1275 خورشیدی/ از 1848 تا 1896 میلادی

5- مظفر الدین شاه قاجار / از 1275 تا 1285 خورشیدی/ از 1896 تا 1906 میلادی

6- محمد علی شاه قاجار / از 1285 تا 1288 خورشیدی/ از 1906 تا 1909 میلادی

7- احمد شاه قاجار / از 1288 تا 1303 خورشیدی/ از 1909 تا 1924 میلادی (انقراض قاجاریه، آغاز پادشاهی پهلوی)

- مرگ احمد شاه / در 1308 خورشیدی/ در 1929 میلادی

رضا شاه با آتاتورک در ترکیه؛

شاهان پهلوی

(از 1304 تا 1357 خورشیدی)

1- رضا شاه پهلوی، بنیانگذار سلسله پهلوی / از 1304 تا 1320 خورشیدی/ از 1925 تا 1941 میلادی

2- محمد رضا پهلوی / از 1320 تا 1357 خورشیدی/ از 1941 تا 1979 میلادی

- وفات محمد رضا پهلوی / در سال 1359 خورشیدی/ در 1981 میلادی

پرچم جمهوری اسلامی ایران

انقلاب ایران

در 22 بهمن ماه 1357 خورشیدی/ 1979 میلادی به ثمر رسید.

محمد رضا پهلوی (از 1298 تا 1359 خورشیدی) با وقوع انقلاب ایران و حکومت "جمهوری اسلامی ایران " برکنار شد و از این رو تا امروزه آخرین شاه نظام سلطنتی در ایران به حساب میآید.

*نگاره تخت جمشید از سایت "زرتشتیان ایران".

.................. ................. ............... ............... ............

ادامه "سرگذشت سرزمین و تاریخ مردم ایران در کنار تاریخ جهان" از سالهای 3000 ق.م تا 1980 میلادی/ سایت خانه و خاطره/ سروش آذرت/ خرداد 1389 خورشیدی/ 2010 میلادی/